Gevechten in Oost-Congo escaleren, ook berggorilla's liggen in vuurlinie
De gevechten tussen het Congolese regeringsleger en de rebellen van Laurent Nkunda zijn volop aan het escaleren. Het leger zet gevechtshelikopters in, andere opstandelingen mengen zich in de strijd en ook de zeldzame berggorilla's van het Virunganatuurpark zijn in de vuurlinie terechtgekomen.
Door Koen vidal
KINSHASA l Nkunda riep gisteren op tot een nieuwe vredesdialoog, maar de Congolese regering lijkt gekozen te hebben voor een strategie waarin de opstandelingen definitief worden uitgeschakeld.
De jongste dagen waren er zware gevechten aan twee fronten. In Rutshuru, ten noorden van Goma, gingen de troepen van Nkunda in de clinch met de 9de brigade van het regeringsleger. Ook op de hoogvlakten van Masisi, nabij het stadje Sake, waren er confrontaties. Volgens Defensiebronnen kwamen in een week tijd meer dan honderd rebellen om het leven. Ook de VN-vredesmacht heeft het over zware verliezen bij de opstandelingen. De verliezen bij de regeringstroepen liggen officieel erg laag maar worden mogelijk geminimaliseerd.
Deze week gooide Kinshasa enkele goed getrainde brigades in de strijd, die met VN-toestellen vanuit andere regio's werden aangevoerd. Nieuw gegeven is dat het regeringsleger een Mi-24 gevechtshelikopter inzet, een type toestel dat is uitgerust met zware mitrailleurs en meestal ook met raketinstallaties. Het commando van de VN-vredesmacht zegt dat ze het Congolese regeringsleger steunen om af te rekenen met de opstandelingen.
Nkunda werpt zich op als de beschermheer van de Banyamulenge, de Tutsiminderheid in Oost-Congo die bedreigd zou worden door Hutuopstandelingen, waarvan sommigen deelnamen aan de Rwandese genocide van 1994. De Congolese regering doet volgens Nkunda te weinig inspanningen om de Banyamulenge te beschermen. Nkunda's strijdmethoden zijn bijzonder brutaal: hij maakt gebruik van kindsoldaten en zijn rebellen zijn berucht voor het mishandelen van burgers. Tegen Nkunda loopt dan ook een internationaal arrestatiebevel wegens oorlogsmisdaden.
Andere rebellengroeperingen hebben zich aan de zijde van het regeringsleger geschaard. Het gaat om de Hutuextremisten van de Forces démocratiques de libération du Rwanda (FDLR) en Mai-Maimilities.
De fragmentatie van het conflict maakt dat de onveiligheid in de gevechtszones totaal is. Duizenden burgers slaan op de vlucht richting Goma of Oeganda. Sinds begin dit jaar verlieten in Noord-Kivu al 170.000 burgers hun dorpen. Velen van hen zijn onbereikbaar voor humanitaire organisaties. "De situatie is erg moeilijk", vertelde een Franse hulpverleenster aan de Franse wereldomroep RFI. "Er is geen humanitaire corridor waarlangs we de vluchtelingen kunnen bereiken."
Een aantal strijders van Nkunda trok de afgelopen dagen het Virunganatuurpark binnen, waar de helft van de 700 overgebleven berggorilla's leeft. De rebellen vielen een aantal posten van parkwachters aan en stalen daarbij geweren en communicatieapparatuur. De parkwachters sloegen op de vlucht, waardoor de gorillapopulatie momenteel door niemand meer beschermd wordt. De kans dat de rebellen of hongerige burgers gorilla's doden is reëel. Ook het feit dat gorilla's erg gevoelig zijn voor menselijke ziekten maakt dat ze momenteel erg kwetsbaar zijn. "Als er nu iets gebeurt met de gorilla's, kunnen we niets meer doen", verklaarde parkdirecteur Norbert Mushenzi. "We kunnen alleen machteloos toekijken nu het lot van de gorilla's in de handen van Nkunda ligt."
Laurent Nkunda riep gisteren op om de gevechten te staken en vredesonderhandelingen aan te knopen. "Wij vragen de regering om zich opnieuw op het vredespad te bewegen, want dat is de enige manier om het Congolese probleem op te lossen."
De Congolese president Joseph Kabila reageerde niet op Nkunda's voorstel en lijkt ervoor gekozen te hebben om definitief af te rekenen met de Banyamulengeopstandelingen. Volgens verschillende Congowatchers heeft Kabila zo'n overwinning broodnodig omdat zijn populariteit in het land en zeker ook in Oost-Congo tanende is. Een vaak gehoorde kritiek is dat Kabila en de regering van premier Antoine Gizenga de laatste maanden weinig of geen vooruitgang hebben geboekt in de wederopbouw van het land.
Belgisch minister van Buitenlandse Zaken Karel De Gucht liet zich deze week op de diplomatieke contactdagen in Brussel pessimistisch uit over de situatie in Congo en ook Burundi: "De bevolking van beide landen verwacht vooruitgang. De realisaties zijn magertjes of onbestaande."
We kunnen alleen machteloos toekijken nu het lot van de gorilla's in de handen van rebellenleider Nkunda ligt