Advocaat Kris Luyckx is de nieuwe politiek secretaris van Open Vld

'Geen enkele politicus is gebaat bij jaknikkers'

Kris Luyckx is de meeste verrassende pion in het nieuwe dagelijkse bestuur van Open Vld. De Antwerpse strafpleiter die naam maakte met processen als dat van Hans Van Themsche en de Arabisch Europese Liga (AEL) is de coming man bij de liberalen, en is van plan om er stevig in te vliegen. 'We hebben ons te veel in het defensief laten drummen, het is tijd voor een offensief liberalisme.'

DOOR JEROEN VERELST / Foto bob van mol

Je politieke ambities luidop uitspreken is de beste garantie om ze meteen te fnuiken." Die goede raad kreeg Luyckx mee van een minister van staat - "ik noem geen namen" - voor hij in de politiek stapte. Hij hoedt er zich dan ook voor om zijn kaarten op tafel te leggen. Maar dat de advocaat behoorlijk grootse ambities koestert, mag blijken uit zijn politieke voorbeeld: Frans Grootjans zaliger. "Hij stond voor een liberalisme pur sang dat ook het mijne is. Maar Grootjans was tegelijkertijd de laatste Antwerpenaar die ook in Brussel uitgroeide tot een echt liberaal boegbeeld."

Bij de groenen was de politiek secretaris tot voor een paar jaar op papier de machtigste man of vrouw in de partij. Hoe zit het met uw macht bij Open Vld?

"Macht heb ik zeker niet, hoogstens een beetje invloed. Hopelijk. Het is de bedoeling dat ik voorzitter Bart Somers ondersteun, dat ik als klankbord voor hem fungeer. Het kan vreemd lijken dat een voorzitter van een grote partij als Open Vld zich laat adviseren door een politieke neofiet, maar ik heb begrepen dat dit net de bedoeling was. Ik zit nog niet tot over mijn oren in het wereldje. Ik kan op een aantal zaken voor een frisse kijk zorgen, af en toe een kritische vraag stellen die niemand anders zich misschien nog stelt. Geen enkele politicus is gebaat bij een hofhouding van jaknikkers. Over onderwerpen waar ik niets van afweet, ga ik zwijgen. Over zaken waar ik wel iets van ken, zal ik heel duidelijk mijn mening geven. Het is dan aan de voorzitter om te beslissen of hij daar al dan niet naar luistert."

Hoe belandt een politieke maagd in het dagelijks bestuur van Open Vld?

"Voor het grote publiek zal mijn aanstelling tot politiek secretaris wel als een verrassing komen, maar een politieke maagd ben ik niet meer. Het stond in de sterren geschreven dat ik vroeg of laat bij de liberalen zou terechtkomen. Mijn vader baatte een volkscafé uit, een erfenis van zijn vader, en mijn moeder had een kruidenierswinkel. Werken van 's ochtends vroeg tot 's avonds laat, ik kom uit een echt middenstandersnest.

"Ik heb altijd al opengestaan voor de stap naar de politiek, maar pas in 2006 is het er uiteindelijk van gekomen. Ik stond zevende op de Antwerpse lijst voor de gemeenteraadsverkiezingen. Een superverkiesbare plaats, want VLD had vier schepenen en zes gemeenteraadsleden. Ik zat in principe gebeiteld, maar de hele coalitie werd verpletterd door Patrick Janssens en ik strandde op de eerste opvolgersplaats. Bij de federale verkiezingen van vorig jaar had ik lang uitzicht op de plek van eerste opvolger, maar door de regionale evenwichten is die plaats uiteindelijk richting Kempen gegaan. Mijn tijd komt nog wel."

Speelt u bij de Vlaamse verkiezingen van volgend jaar al een prominente rol?

"Laat ons het erop houden dat ik me ter beschikking houd van de partij, om even een levensgroot cliché te gebruiken. Die vraag is echt nog niet aan de orde, het is nog veel te vroeg om nu al over lijstvorming te spreken."

Een al even groot cliché. U hebt een bekende kop, u kunt het goed uitleggen: Open Vld gaat u echt niet achter de schermen verstoppen.

"Ik verberg niet dat ik politieke ambities heb. Elke partij, en zeker een ideeënpartij als Open Vld, heeft af en toe nood aan vers bloed. Anders ga je vastroesten. Maar ik ben nog maar net politiek secretaris, ik wil me nu volop focussen op die ondersteunende rol."

Open Vld heeft de wind de laatste tijd niet echt in de zeilen. Noël Slangen is gestruikeld over de Lange Wapperbrug, Patrick Dewael is meegesleurd in de schandaalsfeer aan de politietop, Karel De Gucht botst met Joseph Kabila en de voltallige familie Michel, en ligt onder vuur voor de verkoop van de Fortisaandelen van zijn schoonmoeder. Werk aan de winkel.

"De Gucht, Dewael en Slangen zijn slachtoffer van de perceptie. Spijtig genoeg lijkt het zo te werken in de politiek. We mogen ons vooral niet laten vangen door de waan van de dag. Er is ook een fundamenteler probleem. Onze tegenstanders gebruiken de wereldwijde financiële crisis om de liberale ideologie aan te vallen. Ze schilderen ons af als neoliberalen, en proberen verwarring te zaaien door het liberalisme en het kapitalisme over dezelfde kam te scheren. Onzin natuurlijk. Kapitalisme is een economisch systeem, geen ideologie. Liberalisme is dat wel. Open Vld zit in het defensief. Het enige antwoord is wat mij betreft een offensief liberalisme, zoals Dirk Verhofstadt al een tijdje bepleit."

Hoe moet dat offensieve liberalisme eruitzien?

"We moeten uitgaan van onze eigen sterkte. Door de financiële crisis dreigen veel landen, de Verenigde Staten én Barack Obama op kop, terug te grijpen naar een soort van ouderwets protectionisme. Daar gruwel ik als liberaal van. We sleutelen nu volop aan een plan met onze eigen antwoorden op de crisis, een allesomvattend actieplan voor de problemen waarmee we nu worstelen en die nog op ons af zullen komen. Dat moet binnen dit en een paar weken op tafel liggen. Zo moeten we meer werken: ons eigen beleid en gedachtegoed verdedigen en in de verf zetten, maar tegelijk ook nieuwe ideeën uitdenken en naar buiten brengen."

In Antwerpen kan Open Vld ook wel een dosis offensief liberalisme gebruiken. De partij liet zich twee jaar terug gewillig naar de slachtbank leiden, en slaagt er ook na die dramatische verkiezingsnederlaag niet in om uit de schaduw van Janssens en sp.a te treden.

"Het is de bedoeling dat we het roer drastisch omgooien. We gaan meer communiceren, onze eigen standpunten meer naar voren brengen. Die zullen niet altijd overeenkomen met de lijn van het beleid. Bon, het zij zo. We stellen ons loyaal op, maar die loyauteit mag onze eigen liberale stem niet langer in de hoek drummen. Pas op, we willen niet opnieuw vechtend over de Grote Markt rollen. De verkiezingen van 2012 zijn nog ver weg, maar we moeren nu al beginnen met ons opnieuw te tonen."

De Antwerpse liberalen vormden jarenlang een partij op zich. Ze vaarden een eigen koers, en trokken zich geen zier aan van de instructies van de partijtop. Klopt de indruk dat u naast politiek secretaris ook bruggenbouwer tussen Antwerpen en Brussel bent?

"Zeker en vast. De Antwerpse Open Vld heeft een nieuw partijbestuur geïnstalleerd, dat duidelijk voor een radicale breuk met het verleden kiest. Die was ook nodig. Er zat veel te veel ruis op de lijn tussen Brussel en Antwerpen. Maar die tijd is voorbij. Dwarsliggers als Hugo Coveliers zijn nu ergens anders, het is tijd voor een nieuwe generatie. Ik heb die woelige periode niet van op de eerste rij meegemaakt. Ik sleur geen ballast mee, ik ben in Antwerpen aan niemand schatplichtig. Met mensen als Ludo Van Campenhout, Annick De Ridder en Willem-Frederik Schiltz moeten we een streep trekken onder het verleden en vooruitkijken."

Uw hoofdbezigheid is nog altijd de advocatuur. Wat vindt u als ervaringsdeskundige van het beleid van justitieminister Jo Vandeurzen (CD&V)?

"Hij heeft al een aantal goede plannen uitgetekend, al blijft het wachten op de concrete uitvoering. Zijn gevangenisplan is een stap in de goede richting, daar moest dringend iets gebeuren. Maar gevangenissen zijn wel slechts het eindpunt van een jarenlang proces. Ik mis eerdere stappen. Er moet veel ingrijpender gesleuteld worden aan de werking van justitie, aan de stappen die een gevangenisstraf voorafgaan. Het kan toch niet dat het gerecht nu huiszoekingen doet in het Antwerpse diamantmilieu als uitloper van een onderzoek dat al járen aansleept? Als er fraude wordt gepleegd moet die aangepakt worden, laat daar vooral geen misverstanden over bestaan. Maar een onderzoek moet sneller en efficiënter gebeuren. Drie jaar lijkt me toch een absoluut maximum."

Hebt u ook een oplossing?

"Ik ben voorstander van een onderhandelde justitie in plaats va een bestraffende justitie. Geef wie naast de pot pist zelf de kans om zijn fouten toe te geven en de aangerichte schade recht te zetten. Zo bespaar je oneindig veel tijd en geld. Uiteraard moeten de benadeelden zich in die oplossing vinden, en uiteraard kan er over pakweg een moord niet onderhandeld worden. Maar voor 80, 90 procent van alle gerechtelijke dossiers is volgens mij wel een onderhandelde uitkomst mogelijk. Justitie is een flessenhals. In Antwerpen moeten 55 rechters tienduizenden pv's behandelen. Zo komt alles vast te zitten. Door te onderhandelen en een groot deel van de pv's uit de rechtbanken weg te houden kunnen de rechters zich focussen op de zaken waar ze echt nodig zijn. Alleen is er een dosis politieke moed nodig om het systeem om te gooien."

Is het probleem ook niet dat de magistratuur zelf elke hervorming, elke verandering al jarenlang tegenhoudt?

"Met alle respect, maar wie dat zegt, kent er niets van. Ik ken genoeg magistraten. Als justitie als een logge tanker wordt aangezien, is dat niet te wijten aan de mensen die er werken. Wel integendeel. Dat het systeem überhaupt nog werkt, is enkel en alleen te danken aan hen. Het grote probleem, en eigenlijk het enige probleem, is dat de magistraten werken in een systeem van tweehonderd jaar oud. Nu pleit ik tegen mijn eigen winkel, maar de vooruitgang van de wetenschap even buiten beschouwing gelaten verschilt een assisenzaak van vandaag nauwelijks van een assisenzaak van honderdvijftig jaar geleden. Een bedrijf dat nooit vernieuwt, is na tien, twintig jaar gegarandeerd failliet. Justitie vernieuwt al tweehonderd jaar niet meer."

De Gucht, Dewael en Slangen zijn slachtoffer van de perceptie. Maar het probleem zit dieper. Tegenstanders wenden de financiële crisis aan om de liberale ideologie aan te vallen

n Luyckx: 'We moeten weer uitgaan van onze eigen sterkte. Door de crisis dreigen veel landen, de VS én Obama op kop, terug te grijpen naar een soort van ouderwets protectionisme. Daar gruwel ik als liberaal van.'