De Frank Underwood van Brazilië

De Braziliaanse parlementsvoorzitter Eduardo Cunha is een briljant politicus, een sluwe vos die op vernuftige wijze de politieke agenda manipuleert. Hij heeft zijn belangrijkste prooi, president Dilma Rousseff, al ernstig weten te verzwakken. Maar net nu hij haar de genadeklap wilde toebrengen, lijken de dagen van 'de Braziliaanse Frank Underwood' geteld.

"Ik peins er niet over afstand te doen van mijn voorzitterschap", zei Cunha nadat woensdag bekend was geworden dat het Openbaar Ministerie hem in het vizier heeft wegens corruptie en witwaspraktijken. Cunha zou betrokken zijn bij de Petrolão-affaire, het grootste corruptieschandaal dat ooit in Brazilië aan het licht is gekomen. Hij zou 5 miljoen dollar smeergeld hebben aangenomen van de zakenman Júlio Camargo. "Het zijn allemaal leugens", aldus Cunha.

De 58-jarige Cunha zit sinds 2003 in het parlement en behoort tot de conservatiefste politici van het land. De econoom was ooit drummer in een rockband, bekeerde zich eind jaren 90 tot de Pinkstergemeente en bedrijft sindsdien politiek met de bijbel in de hand. Hij wil hogere straffen voor artsen die abortussen uitvoeren, is fel tegen het homohuwelijk en pleit voor een zerotolerancebeleid als het gaat om drugsgebruik.

Begin dit jaar koos het parlement hem tot voorzitter, en sindsdien domineert Cunha de krantenkoppen. Zijn partij, de PMDB, zit weliswaar in de regeringscoalitie, maar Cunha gaat volledig zijn eigen weg. Wetsvoorstellen die de regering inbrengt, verdwijnen achterin een la. Voorstellen die in zijn straatje passen, staan prominent op de agenda.

"Ik heb het parlement zijn autonomie teruggegeven", zegt Cunha hierover. "Het is niet aan de regering de politieke agenda te bepalen." Daarmee heeft hij een punt. Het Braziliaanse Congres liep jarenlang aan de leiband van de regering. Parlementariërs stemden mee met de agenda van de machthebbers, al dan niet tegen betaling. Voor het eerst sinds de terugkeer van de democratie in de jaren 80 opereert het parlement onafhankelijk van de regering.

De vraag is of Cunha handelt in het landsbelang of dat hij vooral zijn persoonlijke doelen nastreeft. Toen hij probeerde de strafrechtelijke leeftijd terug te brengen naar 16 jaar, stemde het parlement aanvankelijk tegen. Cunha, toegejuicht door de bevolking, liet zich zijn zege niet ontnemen. De volgende ochtend kwam hij met een iets aangepast plan en het parlement stemde in. Hetzelfde trucje paste hij toe nadat een voorstel over politieke hervorming was gesneuveld.

Rousseff ziet knarsetandend aan hoe Cunha haar plannen boycot. Ze probeert impopulaire bezuinigingsmaatregelen door te voeren om het hoofd te bieden aan de economische crisis die het land teistert, Cunha reageert door voorstellen in stemming te brengen die de overheidsuitgaven juist doen stijgen.

Die tactiek sluit aan bij Cunha's plan om Rousseff van haar troon te stoten. Hij wacht ongeduldig op de uitkomsten van de onderzoeken naar de president. Op moraliserende toon bekritiseert hij Rousseffs socialistische partij, de PT, vanwege de betrokkenheid bij corruptieschandalen en zodra hij de kans krijgt, zal hij een afzettingsprocedure in gang brengen.

Maar nu justitie zich tegen hem keert, wacht Cunha wellicht zelf de schandpaal. Dat kan wel nog even duren. Omdat het een politicus in functie betreft, is het aan het Hooggerechtshof om te besluiten of Cunha vervolgd wordt. Er is geen vastgestelde termijn voor dat besluit, en tot die tijd kan Cunha zijn kruistocht tegen Rousseff voortzetten.

Het is niet de eerste keer dat Cunha onderzocht wordt wegens corruptiepraktijken, maar tot nog toe wist de politicus de dans te ontspringen. De enige keer dat hij werd veroordeeld, kwam hij er met een boete vanaf. Hij lijkt erop te vertrouwen dat het ook dit keer niet zo'n vaart zal lopen. "Ze kunnen doen wat ze willen', zei hij toen het nieuws bekend werd. "Ik blijf de rust zelf in deze situatie."