Belgische krimi op de Zuidpool

Op geen enkele plaats ter wereld heerst doorgaans zoveel rust en vrede als op Antarctica. Dat uitgerekend deze plek van peis en vree het decor is van een al jarenlang aanslepend en hoog oplaaiend conflict, mag bizar heten. Een dispuut dat deze week een nieuw dieptepunt bereikte, toen ex-expeditieleider en bezieler Alain Hubert - ook wel 'Kuifje van de gletsjers' genoemd - de poolbasis leegplunderde.

Volgens het kabinet van staatssecretaris voor Wetenschapsbeleid Elke Sleurs (N-VA) ging hij aan de haal met enkele voertuigen, apparatuur, zevenduizend liter diesel, machineolie, voeding en communicatieapparatuur. Hubert zou de hulp gekregen hebben van een team van tien mensen. Van de diefstal bestaan camerabeelden, ook al werden de bewakingscamera's met papier afgeplakt.

Hubert werd duidelijk herkend, zo meldde Sleurs gisteren. De diefstal gebeurde 's nachts, maar omdat het zomer is op de Zuidpool, was er nog volop zonlicht. En dus was Hubert makkelijk te herkennen.

De plundering werd woensdagochtend ontdekt, toen Belgische militairen, technici en de nieuwe Italiaanse expeditieleider Chiara Montanari op de basis arriveerden. "Hubert heeft ons dinsdag een brief gestuurd waarin hij de diefstal aankondigde", zo zegt Luc Demullier, woordvoerder van Elke Sleurs.

Een opmerkelijk detail in een sowieso al smeuïg verhaal. De plundering is het voorlopige slotakkoord in een dispuut dat al aansleept sinds 2013, toen voor het eerst berichten opdoken over zware financiële problemen op het station.

Staatssecretaris Sleurs heeft het over "een verhaal dat alle verbeelding tart". Ook in de Kamer vielen gisteren harde woorden. "Dit soort straffeloosheid kunnen we niet tolereren", zei Dirk Janssens (Open Vld).

Ook de rechtbank haalde hard uit naar Alain Hubert en kompanen. Ze sprak een dwangsom van 150.000 euro per persoon en per inbreuk uit. De daders krijgen 24 uur de tijd om de gestolen spullen terug te bezorgen.

Het troebele verhaal van het poolstation Prinses Elisabeth begint op woensdag 5 september 2007. Die dag wordt in een sfeer van hooggespannen verwachtingen en steile ambities het poolstation gepresenteerd aan het grote publiek. Prins Filip neemt de honneurs waar. Het CO2-vrije onderzoekscentrum is een internationaal prestigeproject waar onder meer de gevolgen van de klimaatverandering in kaart gebracht zullen worden. Expeditieleider is onderzoeker en avonturier Alain Hubert, op dat moment nog bekend omdat hij de eerst Belg was die de noordpool bereikte. Buitenlandse experts zijn enthousiast over het project, dat door zijn ligging en faciliteiten zonder meer uniek is. Even belangrijk is het gegeven dat de International Polar Foundation (IPF), een privéstichting waarvan Hubert de voorzitter is, het poolstation beheert. De Belgische overheid legt alleen al via het Poolsecretariaat 3 miljoen euro per jaar op tafel voor het onderzoek.

Maar dan, in 2013, begint het gerommel, vier jaar nadat het poolstation op Antarctica officieel opende. De miljoenen die de Belgische staat op tafel legt, volstaan niet, zegt de IPF. In een brief aan toenmalig minister voor Wetenschapsbeleid Philippe Courard (PS) heeft de IPF het over zware financiële problemen. Reden: de overheid betaalt niet voldoende en niet tijdig. Een campagne in het poolstation kost 4 miljoen euro, zo luidt het, terwijl de overheid maar met 3 miljoen over de brug komt. De International Polar Foundation stelt voor om de band met de overheid door te knippen en het poolstation gewoon over te nemen.

Courard reageert boos en draait de geldkraan dicht. "De financiering schiet niet tekort. Bovendien vermoeden wij belangenvermenging", zegt hij. Daarbij gaat het om het feit dat Hubert zowel voorzitter is van het Poolsecretariaat, dat de centen verdeelt, als van de IPF, dat geld ontvangt voor wetenschappelijk onderzoek. Ook bij de transparantie van de rekeningen plaatst de overheid nadrukkelijk vraagtekens. Beide partijen nemen een advocaat in de arm. De relatie is vertroebeld, al hopen Hubert en de Belgische overheid tot een vergelijk te komen.

Eind december 2013 escaleert het dispuut. Philippe Mettens, voorzitter van het directiecomité van het federaal wetenschapsbeleid, dient klacht in tegen Alain Hubert. De poolreiziger wordt belangenvermenging en -conflicten verweten. Twee maanden later, in februari 2014, volgt een tegenklacht wegens laster en het schenden van het beroepsgeheim. Amper één dag later doet het parket van Brussel een huiszoeking in de kantoren van de International Polar Foundation en het huis van Alain Hubert, die zich op dat moment op Antarctica bevindt. "Net op het moment dat we willen terugkeren naar België."

Avontuurlijk boekhouden

Fast forward naar april van dit jaar. Het dispuut dat naar de achtergrond verzeild lijkt, voor buitenstaanders dan toch, steekt opnieuw helemaal de kop op. Staatssecretaris Sleurs roept Hubert ter verantwoording. Een financieel inspectieverslag toont dat hij net iets te avontuurlijk omspringt met overheidsmiljoenen voor het poolstation Prinses Elisabeth. De overheidsdienst Wetenschapsbeleid weigert de openstaande facturen van de Zuidpool-missie te betalen.

Hubert raakt gefrustreerd en zegt met de zaak naar premier Charles Michel (MR) te stappen. "Ik heb zelf al 2,3 miljoen euro moeten voorschieten. De volgende expeditie, in oktober, dreigt in het water te vallen." Hubert is dan net terug van Antarctica. En hij klinkt enthousiast. "Ik heb zonet een landingsbaan aangelegd. Pal op het blauwe ijs. Dat is historisch. Voortaan kunnen vliegtuigen landen op Antarctica, waardoor we tijd en geld sparen."

Intussen is Mettens weg en hoopt Hubert dat de overheid hem snel betaalt. Dat gebeurt niet. De rekeningen blijven geblokkeerd. De Inspectie van Financiën spreekt van kunstmatig aangedikte facturen en van het voortrekken van bedrijven die gelieerd zijn aan Hubert. Dat ondanks een akkoord waarin de Belgische avonturier en vriend van Dixie Dansercoer akkoord ging om nauwgezetter facturen in te dienen.

In juli van dit jaar volgt voor Alain Hubert een koude douche. Hij verliest de leiding over het poolstation op Antarctica. Naar aanleiding van wanbeheer, belangenconflicten en financiële onduidelijkheid schrapt de ministerraad de International Polar Foundation als voorkeurpartner. Hubert verliest zijn monopolie op het beheer van het station. Een rechter besliste in oktober dat hij ook afstand moet doen van het systeem waarmee het station van op afstand kan worden bediend. Voor de volgende campagne van het poolstation zal Defensie, dat meebouwde aan de basis, inspringen. De ploeg wetenschappers komt op 28 november aan op de Zuidpool, maar zal gewoon zijn werk kunnen beginnen. Op termijn moet er een samenwerking komen met andere landen.

Intussen is Alain Huberts oude vijand Philippe Mettens - een ambtenaar van PS-signatuur - ontslagen door staatssecretaris Sleurs. Bij zijn ontslag voert Mettens een opmerkelijk toneel op: hij weigert doodleuk zijn werkplek te verlaten, zijn laptop of badge levert hij niet in, zijn deur barricadeert hij. Sleurs kan niet anders dan een deurwaarder sturen.

Nu rijzen er heel wat vragen over de diefstal die Hubert woensdag pleegde in het poolstation Prinses Elisabeth. Iemand die liever anoniem blijft: "Ik ben een hele tijd geleden met Alain Hubert naar Antarctica geweest. Ik snap het niet. Waarom doet hij dit? Hij kan nergens heen met die spullen. Er is daar niets. Blijkbaar is hij daar zelfs met tien mensen. Het is een hele onderneming om die daar te krijgen, ook financieel. Er zijn ook maar een paar vluchten naar daar: dat moet onmiddellijk in het oog gesprongen zijn. En bovendien: vlieg met een klein Cessna-vliegtuig boven de Zuidpool en je hebt ze binnen de vijf minuten gevonden. Zoveel moeite kost dat niet. Nee, het hele verhaal zit me niet lekker. Ik sluit niet uit dat dit bewust de wereld in gestuurd wordt om hem in diskrediet te brengen."

Luc Demullier laat een schampere lach horen als hij het hoort. "Hubert gaat al tien jaar naar de Zuidpool, het is voor hem niet zo moeilijk om zoiets op poten te zetten. Hij kent iedereen in het wereldje." Demullier wijst er ook op dat de Belgische avonturier bezig is met het aanleggen van een landingsbaan op zo'n 60 kilometer van het poolstation. Dezelfde landingsbaan waarvan Hubert in april al trots melding maakte in de pers. Op het blauwe ijs. "Wij hebben nooit gevraagd dat hij dat zou doen en het druist in tegen de afspraken die we gemaakt hebben. Hij gebruikt de gestolen spullen om te werken aan de landingsbaan. Ik ben het niet zeker, maar ik denk dat hij die baan maakt om commerciële redenen", zegt Demullier. "Daarbij komt dat hij de internationale toestemming niet heeft die nodig is om dit soort projecten op touw te zetten op Antarctica. Daar kan dus ook nog een staartje aan komen."

Nachtmerrie

Hoe het nu verder moet? Nu Hubert en co. een torenhoge dwangsom boven het hoofd hangt, lijkt het er op dat ze niet anders kunnen dan de gestolen spullen terug te bezorgen. Al is dat helemaal niet zeker, de persoonlijkheid van Hubert in rekening genomen. "Alain is een heel bevlogen kerel, met een sterke persoonlijkheid. Het is logisch dat dat botst met sommige andere mensen", aldus de anonieme getuige.

Een beeld dat ook Luc Demullier heeft van Hubert. "Het is een heel charismatische kerel, met een avontuurlijke geest. 'Je vais me battre jusqu'à ma mort', zei hij over deze zaak. Hij wil vechten tot hij er bij neervalt om zijn gelijk te krijgen. Maar het lijkt me dat hij deze keer niet veel keus heeft."

Of Hubert de ergste nachtmerrie van staatssecretaris Sleurs en haar administratie wordt, moet nu blijken. Sleurs liet alvast weten alle wettelijke middelen uit te putten om Alain Hubert aan te pakken. Met Hubert zelf had de minister geen contact meer.