Word liever slimmer dan boos

Persvrijheid staat er wereldwijd belabberd voor, zo concludeert de ngo Reporters zonder Grenzen (RSF) in haar jaarlijkse World Press Freedom Index. De ngo onderzocht 180 landen en stelt vast dat mediavrijheid een 'moeilijke' of 'heel ernstige' situatie kent in 72 landen, zoals China, Rusland, bijna alle landen in het Midden-Oosten, Centraal-Azië en Centraal-Amerika. En alsof dat nog niet voldoende is, meten de onderzoekers ook nog serieuze problemen in twee derde van de Afrikaanse landen.

De ngo slaat alarm. De persvrijheid in de wereld is nog nooit zo ernstig bedreigd. De verklaring? Constante aanvallen op media, de opmars van fake news en ook de overwinningen van leiders zoals VS-president Donald Trump en de Turkse Recep Tayyip Erdogan spelen een grote rol. Zo blokkeerde de Turkse regering afgelopen zaterdag nog de toegang tot de online encyclopedie Wikipedia. Volgens het ministerie van Telecommunicatie voert Wikipedia een lastercampagne omdat het op zijn pagina's vermeldt dat Turkije samenwerkt met terroristische organisaties. Trump van zijn kant vierde afgelopen weekend zijn eerste honderd dagen presidentschap met een zware uithaal naar de media die volgens hem louter fake newsverspreiden.

Waarheden worden overal ter wereld gemanipuleerd in functie van het eigen gelijk. Dat is niet nieuw. De impact van al dat gemanipuleerd nieuws, dat massaal verspreid wordt door sociale media, is wel ongezien. Vrijdag gaf Facebook toe dat het is misbruikt door overheden en organisaties om de Amerikaanse en Franse verkiezingen te beïnvloeden. De sociaalnetwerksite stelt vast dat er een opmars is van zogenaamde 'informatieoperaties': acties door overheden of georganiseerde groepen die de publieke opinie willen bewerken met vals nieuws en desinformatie. Dat door deze informatieoperaties de Amerikaanse overwinning naar Trump is gegaan, wil de site niet gezegd hebben. Dat ze in de toekomst alles op alles zet om politieke beïnvloeding via haar kanalen te vermijden, dat weer wel.

Graven en geen genoegen nemen

Dat de socialemediaspelers zich engageren in de strijd tegen het verspreiden van nepnieuws is lovenswaardig. Maar de echte inhoudelijke strijd woedt natuurlijk tussen de makers van nepnieuws en de makers van kwaliteitsjournalistiek. Nepnieuws zal enkel ontbloot of weerlegd kunnen worden door geëngageerde journalisten die graven naar de feiten en geen genoegen nemen met de eerste antwoorden die ze krijgen. Journalisten die vrij in het leven en in hun beroep staan en die alle meningen bevragen, ook al botsen ze met hun eigen levensideaal. Journalisten die liever slimmer dan boos worden en zo feiten van fictie weten te onderscheiden.

België staat op de negende plaats in de 2017 World Press Freedom Index.Een comfortabele plek, maar ook in eigen land staan de klassieke media onder druk. Door de opmars van nepnieuws, aanvallen van politieke en andere actoren en de groei van alternatieve mediabronnen. En zeker ook door de digitale disruptie die de mediasector ertoe aanzet zichzelf te heruitvinden.

De Morgen beseft ten volle de waarde van zijn journalistieke opdracht. De context waarin we vandaag werken verscherpt het inzicht dat we nog meer dan ooit de niet-evidente vragen moeten stellen en dat we ook geen antwoord onbevraagd mogen laten. Dat we op zoek moeten gaan naar de waarheid zonder te claimen dat we haar zelf in pacht hebben. Dat we als een zalm tegen de stroom in moeten durven te zwemmen, ook al stuiten we dan op waarheden die botsen met uw inzicht in de waarheid. Maar ook u, als lezer, wordt toch liever slimmer dan boos?

Meer inzicht, meer zalm. De redactie van De Morgen verscherpt en herhaalt haar engagement. Dagelijks op papier en in een verrijkte Plus-omgeving op demorgen.be. Want het is uit de botsing van ideeën dat vooruitgang voortkomt.