'De supermarktoorlog? Die moet nog losbarsten'

Dit is een bom die inslaat, en dat is nog zacht uitgedrukt." De blik in de ogen van de 52-jarige Frank, 27 jaar in dienst bij Delhaize, is dof. "Het is een kwestie van emoties op dit moment niet de bovenhand te laten halen. Ook al is dat verdomd moeilijk", zegt een collega, ook al een vijftiger. De intentie om 2.500 mensen te ontslaan en 14 winkels van de hand te doen, dat had haast niemand verwacht bij personeel en vakbonden. Nochtans waren er al veel eerder signalen geweest dat het niet goed zat bij Delhaize België. De winstmarges slonken, de lonen werd bevroren en het aantal aanwervingen was heel beperkt.

En de moeilijke tijden in de retailsector zijn nog niet voorbij, zegt Pascale Weber, analist bij KBC Securities. "De economische groei blijft beperkt, en de consument blijft voorzichtig. De prijsdruk zal door de opmars van Albert Heijn (die voor 2016 vijftig nieuwe winkels wil openen, DSO) nog toenemen. Dat zorgt voor een sneeuwbaleffect. De druk op Colruyt zal vergroten, doordat Delhaize agressiever zal worden en zichzelf zal heruitvinden via zijn 'pilot shops', maar de Belgische supermarkt is al lean & mean. Als er slachtoffers vallen, zal het eerder bij de kleinere supermarkten zijn. En je moet ook naar Carrefour kijken, natuurlijk. Zitten zij binnen tien jaar nog in België? Ze blijven marktaandeel verliezen."

Belgische overdaad

Denis Knoops, CEO van Delhaize België, haalde op de persconferentie de bikkelharde concurrentie aan op de Belgische markt. In België zijn er acht grote retailers, in Nederland zijn dat er vijf, in Zwitserland vier, aldus Knoops. Een overdaad, afgaand op die cijfers.

"Er zijn te veel supermarkten en winkels in ons land, daar ben ik het absoluut mee eens", zegt Jorg Snoeck, hoofdredacteur van het vakblad RetailDetail. "België telt 5.500 supermarkten, dat is per inwoner het hoogste aantal ter wereld. Als je kijkt naar de buurlanden, dan zie je daar bovendien dat de eigen supermarkten de markt in handen hebben. Buitenlandse spelers zijn er niet, behalve de Duitse discounters, die het overal goed doen."

Of er te veel winkels en supermarkten zijn? Weber: "Ik spreek me daar liever niet over uit, maar Frans Muller, CEO van de Groep Delhaize, zei bij zijn aantreden wel degelijk dat België 'overstored' is." Patrick Roquas, analist en retailspecialist bij Rabobank: "Er zijn in ieder geval niet te weinig supermarkten in België. Er zijn ook steeds meer andere retailpunten die voeding aanbieden: Hema, Action, speciaalzaken, tankstations..."

Ter vergelijking: Nederland telde volgens het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel in 2012 maar 4.300 supermarkten, met een bevolking die zowat de helft groter is dan die van België. Toch is dat relatief, zegt Roquas: "Er bestaat niet zoiets als een maximaal aantal supermarkten dat een land aankan." Snoeck: "De conclusie is voor mij duidelijk: we gaan naar minder winkels. De huidige situatie is onhoudbaar."

Met de snoeiharde strijd om de consument in gedachten, lijkt die conclusie niet zo ver gezocht. De druk op de winstmarges neemt in de komende jaren alleen maar toe en de roep om efficiëntie zal op managementniveau steeds harder weerklinken. Snoeien in niet- of minder rendabele winkels, zoals Delhaize België doet, is een voor de hand liggende keuze. In ieder geval zal de prijzenoorlog de komende jaren volop woeden, zegt Weber. "België is nog altijd duurder dan het buitenland. Er is dus nog marge. Delhaize verwacht dat ook, daarom doen ze nu deze ingreep."

Ook volgens Roquas is er nog redelijk wat ruimte voor scherpere prijzen. "In Nederland en ook elders is er al langer een felle strijd om de consument bezig, die zich vooral afspeelt op prijsniveau. In België was de markt lange tijd in de greep van Colruyt, die het alleenrecht had op een lage prijs. Nu komt daar Albert Heijn bij, dat qua formule dicht bij Delhaize en Carrefour zit, maar qua prijs onder Colruyt."

Snoeck: "Sommigen spreken over een oorlog, maar er is zelfs nog geen sprake van een oorlog. Die moet nog beginnen in België. In Nederland, daar is er momenteel een echte kaalslag bezig. Hier zijn we nog niet zover."

Druk van e-commerce

De gevolgen voor de tewerkstelling in de sector lijken onontkoombaar. "Krimpende tewerkstelling, daar mag je van uitgaan", zegt Snoeck. "De eerste klappen komen in de kleinere winkels, daarna volgt de retail. Op korte termijn wint de consument, op lange termijn verlies je aan productkwaliteit of aan jobs."

Roquas: "Wat Delhaize België nu doet, is een beetje een voorafspiegeling van de toekomst van de sector: de arbeids- en loonvoorwaarden terugschroeven en met minder mensen werken. In de winkels zelf zullen klanten dat misschien niet altijd merken, maar achter de schermen zal er volop bezuinigd en geautomatiseerd worden. Het worden moeilijke jaren voor de retail. Hard werken en minder verdienen."

Er wordt langs verschillende kanten geknaagd aan de retailmarkt, zegt Weber. "Je hebt non-foodwinkels die ook voedsel aanbieden, je hebt prijsvechters, maar je hebt ook de e-commerce die komt opzetten en alleen maar belangrijker zal worden. Bij Ahold (de moederholding van Albert Heijn, DSO) verwachten ze dat dat in de toekomst 10 procent van de omzet wordt. Dat is enorm. Colruyt is er ook mee bezig. Delhaize staat op dat vlak nog niet ver maar geeft nu aan dat ze daarin willen investeren."

Snoeck: "En in Duitsland start dit jaar Amazon Fresh op, waar je 's morgens kunt bestellen wat je tegen 's avonds aan voedingsproducten of maaltijden geleverd wilt krijgen. Ook daar zorgen internetreuzen dus voor verandering. 24/7-verkoop zet de gewone winkels onder druk." Weber: "Je mag niet in slaap vallen in de Belgische retail, op dit moment. Er wachten moeilijke tijden."