'Star Wars' the original
'Dit is ónze 'Star Wars'', zegt de Franse regisseur Luc Besson over zijn verfilming van de Franse scifi-strip 'Valérian'. En wie het origineel kent, vraagt zich inderdaad af waarom de geestelijke vaders van de reeks 'Star Wars'-regisseur George Lucas nooit beschuldigd hebben van plagiaat. 'Hij had op zijn minst merci mogen zeggen.'
De Franse filmmaker Luc Besson, die deze zomer uitpakt met Valerian and the City of a Thousand Planets, maakt het liever niet te bont. "Ik denk dat 'Star Wars' echt van George Lucas is. Ik twijfel er niet aan dat hij enkele van de 'Valérian'-strips heeft gelezen en gedacht moet hebben dat het best een cool idee was. Maar het verhaal is van hem, en het is een prachtige verwezenlijking."
Ook Pierre Christin, de scenarist van de stripreeks, liet vorig jaar optekenen dat iedereen die met sciencefiction bezig is elkaar beïnvloedt. Maar hij voegde er fijntjes aan toe: "Misschien kan Lucas uit beleefdheid gewoon eens merci zeggen."
We schrijven 1977. De Franse tekenaar Jean-Claude Mézières kan zijn ogen niet geloven wanneer hij in een Parijse filmzaal naar Star Wars zit te turen. Allerlei emoties maken zich van hem meester. "Ik was verblind, jaloers en... woedend", zegt hij later. Vooral de Millennium Falcon krijgt hij maar niet uit zijn hoofd. Het ruimtetuig dat hij vijf jaar eerder tekende, lijkt er verdacht veel op.
Copy/paste
Drie jaar later gaat hij met een bang hart opnieuw naar de cinema voor het vervolg The Empire Strikes Back. Zijn hart stokt. Opnieuw. Hij ziet verschillende scènes uit zijn eigen space-opera 'Valérian' (in het Nederlands vertaald als 'Ravian'), een baanbrekende scifi-reeks die vooral bij Europese stripmakers bekend was.
Oké, de scène waarin Luke Skywalker ontsnapt aan Darth Vader door in een kloof te duiken en via een sluis terechtkomt in Cloud City kan hij nog afdoen als toeval. Maar Han Solo die wordt 'bevroren' in carboniet, zoals Mézières' hoofdpersonage Valérian in het stripalbum Het keizerrijk der duizend planeten? Hmm.
En dan moet voor de Fransman de apotheose nog komen, in de derde 'Star Wars'-film Return of the Jedi. Daarin zit een scène die hij maar al te goed herkent - die met het verminkte gezicht van Darth Vader. Wie die scène naast de bijna-identieke scène uit 'Valérian' legt, kan niet anders dan even slikken.
Ook opvallend: de weinig verhullende kledij van prinses Leia in Return of the Jedi. Elf jaar eerder liet Mezières zijn personage Laureline, de partner van Valérian, in nagenoeg dezelfde outfit opdraven.
Het zijn slechts enkele voorbeelden, want de lijst is lang. Zelfs toen Lucas in 1999 de tweede trilogie aftrapte, was het alsof hij uit het 'Valérian'-vaatje bleef tappen. Watto uit The Phantom Menacedoet denken aan de Shingoos, een trio babbelzieke aliens die regelmatig in de stripreeks opdoken (inclusief vleugels en slurf), en de plot van Attack of the Clones lijkt sterk op een van de latere 'Valérian'-verhalen.
Ook veel decors uit 'Star Wars' lijken copy/paste - van jungles tot obscure ploegen - en volgens de stripauteurs beschikken Solo en Valérian zelfs over dezelfde humor én haarsnit.
Tekenaar Jean-Claude Mézières en scenarist Pierre Christin hadden weinig verweer tegen The Force uit Hollywood. Op de brieven die ze naar LA stuurden, kwam niet één reactie, en de auteurstandem besloot het daarbij te houden. Eén keer beet Mézières van zich af, toen hij in 1983 in het stripblad Pilote een prent tekende waarop Valérian en Laureline in een buitenaardse bar zitten te pintelieren met Leia en Skywalker. "Wat leuk om elkaar hier te ontmoeten", zegt Leia. "O, we kennen deze kroeg al eeuwen", repliceert Laureline.
De prent is nu ook te bewonderen in een heruitgave van de stripuitgeverij Dargaud. De goede verstaander ziet er zowel een knipoog als een oorlogsverklaring in. Hoewel geen van beide stripauteurs in een lang interview in dezelfde heruitgave met een woord rept over het vermeende plagiaat.
Iets verderop in het boek staan wel een paar pagina's waarin stills uit 'Star Wars' naast scènes uit 'Valérian' worden geplaatst. Maar de tekst erbij blaast warm en koud: "Je kunt het de ontwerpers van 'Star Wars' niet kwalijk nemen dat ze zoveel mogelijk documentatie hebben verzameld. En dingen kunnen, zoals men zegt, bij de tijdgeest horen. Maar de gelijkenissen zijn wel erg groot."
Geldgebrek
Filmhistorici wijzen erop dat Lucas als jonge regisseur in feite de filmrechten van Flash Gordon, een andere scifi-klassieker, wou bemachtigen, maar daar het geld niet voor had. Hij zou daarop zijn eigen space-opera hebben verzonnen, en keek daarbij goed om zich heen. Geldgebrek zou dus kunnen verklaren waarom Lucas de Franse stripreeks omarmde.
Maar is Lucas überhaupt de grote boosdoener? Zijn artdirector Ralph McQuarrie was eigenlijk degene die voor 'Star Wars' zowel de personages als de topografie van de diverse planeten ontwierp. "Hij was het die mijn verhalen in beeld bracht", hemelde Lucas de in 2012 overleden McQuarrie op. Dat een van de eerste Chewbacca-ontwerpen van McQuarrie sterke gelijkenissen vertoonde met een personage uit 'Valérian' weet niemand. Dat er in Valerian and the City of a Thousand Planets een ruimteschip zit dat op de Millennium Falcon lijkt, valt dan weer gegarandeerd iedereen op. Dus leeft bij Christin vooral de angst dat iedereen straks zal denken dat híj van Lucas heeft gestolen.
Valerian and the City of a Thousand Planets komt eind juli in de bioscoop.