A fashionable love affair

Het moet een van de meest iconische beelden uit de filmgeschiedenis zijn. Een jonge vrouw met een onwaarschijnlijk smalle taille en een al even onwaarschijnlijk mooi gezichtje staat 's ochtends in een mouwloos zwart jurkje en met lange zwarte handschoenen op de New Yorkse 5th Avenue. Van achter haar grote zwarte zonnebril tuurt ze naar de juwelen in het uitstalraam van juwelenzaak Tiffany's met een croissantje en beker koffie in de hand. Breakfast at Tiffany's uit 1961 van Blake Edwards zou een kaskraker worden, met wereldster Audrey Hepburn - op dat moment 32 - in de hoofdrol van Holly Golightly.

Zelfs wie de langspeelfilm nog niet zag, zal zich ongetwijfeld haar look uit de openingsscène van de romantische komedie voor de geest kunnen halen: is het niet door de scène voor de Tiffany's-etalage, dan wel door de vele prenten waarop ze in dezelfde jurk poseert met een dunne sigaret in een lange sigarettenhouder. Het beeld werd tot in het oneindige gereproduceerd op posters, koffiemokken, pennenzakken, tot de meest onnozele gadgets in menig souvenir- en giftshop toe.

Hoewel de eerstelittle black dress eigenlijk afkomstig is van Coco Chanel en stamt uit de jaren 20, was het deze jurk, voor Hepburn ontworpen door Hubert de Givenchy, die een eenvoudig zwart jurkje gecombineerd met parels tot een standaardstuk in de kleerkast maakte. Zelfs Chanel zei ooit dat Givenchy de enige andere ontwerper was die haar filosofie achter de little black dress volledig begreep.

De zwarte jurk met open rug was maar een van de vele jurken die de Franse ontwerper speciaal voor de actrice ontwierp. Vanaf het moment dat ze elkaar in 1953 leerden kennen, ontstond een lange en hechte vriendschap die tot haar dood in 1993 zou standhouden. Givenchy kleedde haar voor verschillende films waarin ze de hoofdrol vertolkte, maar zijn kenmerkende eenvoudige, doch elegante ontwerpen kregen ook in haar persoonlijke leven een prominente plaats.

Hepburn vertelde in interviews dat ze zelfvertrouwen putte uit de kledingstukken van haar twee jaar oudere vriend, dat ze zich er veilig in voelde en dat hij bijna een soort van therapeut voor haar was.

Het is ter ere van die vriendschap dat de expo To Audrey with Love vorige week de deuren opende in het Haagse Gemeentemuseum.

In samenwerking met curator en vriendin des huizes Eloy Martinez de la Pera Celada stelde Hubert de Givenchy een tentoonstelling op die niet alleen zijn werk tussen de jaren zestig en negentig samenvat middels verscheidene modesilhouetten, maar die ook een indruk geeft van hun lange vriendschap. Een van de vele pronkstukken is het zwarte jurkje uit Breakfast at Tiffany's dat in december 2006 voor 410.000 pond (toen net geen 600.000 euro) geveild werd bij veilinghuis Christie's in Londen voor het goede doel.

Met veel emotie

De ondertussen 89-jarige Givenchy zakte voor de opening van de tentoonstelling af naar Den Haag. Hij was niet alleen persoonlijk betrokken bij de opstelling van de verschillende zalen die per thema en per beroemdheid zijn ingedeeld, maar zou nog tot op de laatste momenten jurken in de juiste plooi gelegd hebben. Logisch: wanneer je jurken tentoonstelt die je ooit maakte voor wereldbekende figuren als Hepburn en Jacky Kennedy, Grace van Monaco, Jerry Hall en vele andere vooraanstaande figuren, moet alles juist zitten.

De onvermijdelijke tekenen van ouderdom hebben zich ondertussen meester gemaakt van de couturier: zijn rijzige gestalte - de Fransman moet ongeveer twee meter zijn - moet hij ondersteunen met een kruk en terwijl hij gepassioneerd spreekt, trillen zijn met pigmentvlekjes bestrooide handen zachtjes mee met zijn stem. Givenchy spreekt en beweegt zoals je dat verwacht van iemand die afkomstig is uit de oude adel: voornaam, ingetogen, in lange Franse zinnen. Hij noemt vrouwen nog 'mademoiselle'.

Zodra de tolk - eveneens Eloy Martinez - Givenchy's wandelstok naast het podium wegmoffelt en hij over zijn goede vriendin begint, schijnen de lang vervlogen tijden hem plots weer erg dichtbij: "Ik ben blij om hier nog eens te zijn. Het is van 1988 geleden, toen ik hier samen met Audrey was voor een andere expo. Na al die jaren zou ik een hommage aan haar willen brengen, omdat we haar niet kunnen vergeten. Audrey is hier overal aanwezig. Ze was uniek op zichzelf, in haar persoonlijkheid, in haar vrijgevigheid."

En met trillende stem: "Het spijt me, maar het is met veel emotie dat ik dit alles zeg." Ontelbare armhaartjes kruipen overeind in de muisstille zaal.

Hollands trekje

Dat de tentoonstelling in Nederland plaatsvindt, is geen toeval. De Britse Hepburn heeft dan wel een Engelse familienaam, haar geschiedenis is veel dieper geworteld in de Lage Landen dan velen weten. Ze werd in 1929 geboren in de Keyneveldstraat nummer 48 in het Brusselse Elsene, als dochter van een Brits-Ierse bankier en de Nederlandse barones Ella Van Heemstra. Nadat haar vader het gezin verliet in '35, trok ze naar een privéschool in het Engelse Kent, maar door het uitbreken van WO II haalde haar moeder haar terug naar Nederland, waar ze ballet ging studeren aan het Arnhemse conservatorium. (Google 'Audrey Hepburn interview Dutch' en je vindt een aandoenlijk interview uit 1959 van de toenmalige BRT in vlekkeloos Nederlands.) Ze kluste bij als model en belandde zo uiteindelijk in de acteerwereld.

Een andere verrassing is dat het wereldberoemde zwarte jurkje, net zoals de samenwerking tussen Givenchy en Hepburn, hoogstwaarschijnlijk niet zou hebben bestaan als Hepburn niet zo'n doorzetter was geweest. "Haar Hollandse trekje", aldus Givenchy. Via een toevallige ontmoeting in de VS met een Franse schrijfster, ene Colette, wist Hepburn - die wel ballet maar nooit acteerlessen volgde - de hoofdrol te versieren in een Broadway-productie. Een jaar lang speelde ze een prinses in de romantische komedie Roman Holiday en werd ze plotsklaps beroemd. In de Verenigde Staten toch.

In haar tweede belangrijke film, Sabrina, speelde Hepburn de hoofdrol naast Humphrey Bogart. Sabrina is een jong meisje dat na een jaar studeren in Parijs als een getransformeerd iemand terugkeert naar de States. Daarom moest ze zich helemaal naar de Europese mode kleden, vond regisseur Billy Wilder, zodoende stuurde hij haar in 1953 naar Parijs om zelf uit te vissen wie de opkomende couturiers zijn.

Er wordt soms beweerd dat het de bedoeling was om Cristóbal Balenciaga - die bekend stond om zijn baanbrekende designs en minimalistische snit - uit te nodigen voor het ontwerp van de jurken in Sabrina, maar dat niemand de couturier vlak voor de nieuwe collecties durfde lastig te vallen. Er wordt óók beweerd dat Hepburn al lang haar zinnen had gezet op de ontwerpen van Hubert James Taffin de Givenchy. De ontwerper, afkomstig van een adellijke familie ten noordwesten van Parijs, maakte het jaar ervoor op zijn 25ste indruk met een eigen couturehuis én met zijn eerste collectie, waarin hij 'séparables' introduceerde: hij was de eerste die afzonderlijke rokken en blouses verkocht die de klant zelf kon mixen en matchen.

Met haar geld van Roman Holiday kocht Hepburn een cape van de couturier, en via de vrouw van de directeur van het filmhuis Paramount Frankrijk wist miss Hepburn een afspraak met mijnheer de Givenchy te versieren.

Audrey wie?

Zoals gezegd, omdat Roman Holiday nog niet in Europa verschenen was, reikte haar bekendheid lang niet tot over de oceaan, en al zeker niet tot in het atelier van Givenchy. Het is een anekdote die hij na vele jaren met onverwoestbaar enthousiasme blijft vertellen: "Toen Audrey me vroeg om de jurken voor Sabrina te maken, wist ik helemaal niet wie zij was. Ik had Roman Holiday nog nooit gezien en ik verwachtte Katharine Hepburn (de gelijknamige, maar niet-verwante Amerikaanse actrice, red.) in plaats van Audrey! Plots stond er een ontzettend mooie Hepburn in mijn atelier: frêle, gracieus, jong en bruisend. Ik kon haar alleen niet verder helpen. 'Non mademoiselle...,' zei ik, 'je ne peux pas vous habiller.'"

Met de nieuwe collectie in aantocht had Givenchy helemaal geen tijd om nog snel enkele jurken voor een filmproductie te ontwerpen: "Dat maakte haar triestig, en mij ook. Toch zette ze door en ze nodigde me uit voor een diner. Destijds was dat best een verrassend geste, zeker voor zo'n jong en welopgevoed meisje. Naarmate het diner vorderde, nam haar charme toe. "Mademoiselle, kom morgen naar het couturehuis", zei ik haar op het einde. "Ik kan u dan wat jurken tonen die we nog hebben liggen." De volgende dag gingen we naar het modehuis en zijn we nooit meer uiteen gegaan."

Typisch voor Givenchy's ontwerpen is een steeds weerkerende aandacht voor de taille, wat in zijn vele avondjurken voor elegante, maar nooit obscene noch geseksualiseerde vrouwelijke vormen zorgde. Hepburn had een erg fijne taille, iets waar de Givenchy tot vandaag met respect over spreekt: "Toen ze de volgende dag enkele stukken kwam passen die al klaar waren voor de volgende collectie, zat alles haar als gegoten. Ze was zo enthousiast: 'Dit is perfect voor de scène waarin ik dans met Humphrey, dat is perfect voor die scène...' Op het einde was het natuurlijk erg moeilijk voor me om te zeggen dat ik haar niet kon helpen omdat ik eigenlijk niet genoeg werkkrachten had. Ze heeft me toch overtuigd."

Hepburn was met haar magere figuur, donkere haar en dikke wenkbrauwen radicaal anders dan de platinablonde Amerikaanse bombshells van die tijd, zoals Marilyn Monroe en Jayne Mansfield. "Haar stijl was zo anders, en tezelfdertijd modern." Hepburn was verkocht en wilde hun verbond consolideren in een contract, wat uitzonderlijk was voor die periode. "Na het succes van Sabrina vroeg Audrey aan de grote filmmaatschappijen om een contract, waarin stond vastgelegd dat ik haar voor elke moderne film zou mogen kleden. De bal ging aan het rollen en zo ontwierp ik ook jurken voor Funny Face (1957), Love in the Afternoon (1957), Breakfast at Tiffany's (1961), Charade (1963), enzovoort. Ook de filmstudio's zagen steeds meer het belang in van de link tussen film en mode."

Donsjas

Ondertussen bloeide ook hun band, waarover de Givenchy tot op vandaag vol lof is: "Samen reisden we naar Rome en Spanje.

Door al dat werk groeide onze vriendschap. Audrey kwam acteur Mel Ferrer tegen, trouwde en kreeg een eerste kind. (Ze zou later hertrouwen met de Italiaanse psychiater Andrea Dotti, met wie ze in 1970 een tweede zoon kreeg, Luca, NH) Ik volgde alles op de voet zoals een familielid zou doen. Tezelfdertijd werd ze onophoudelijk gevraagd om voor films te solliciteren, dus bleven we samenwerken. Het was een echte love affair!", maar platonisch van aard, benadrukt hij.

"In tegenstelling tot andere actrices die ik heb mogen kleden, zoals Elizabeth Taylor, had je met Audrey nooit moeilijkheden. Ze was nooit wispelturig en echt een harde werker. Ze was gedecideerd en bleef te allen tijde menselijk: ze zei 'hallo' tegen de elektricien op de set en schudde iedereen de hand."

Ondertussen is de tijd bijna om en kijken de pr-dames al even met dwingende blik rond. Toch wil hij nog het verhaal over haar dood vertellen want "het is belangrijk om haar persoonlijkheid te begrijpen". Aan haar leven kwam begin jaren negentig plots een einde, door de gevolgen van een agressieve kanker. "We hebben Audrey weer naar Zwitserland gebracht, weg van de pers die in Los Angeles op haar dood en nog meer drama wachtte. Haar zoon Sean had me gebeld om te zeggen dat ik haar kon komen bezoeken."

"Audrey lag in bed en was erg mager geworden. Aan de andere kant van de kamer lagen drie donsjasjes in wit, blauw en zwart. 'Kies er maar een uit', zei ze en ik koos die in marineblauw. Vervolgens knuffelde ze de jas en zei ze me: 'Wanneer je ongelukkig bent, draag dan deze jas. Het zal je moed geven.' Die dag ben ik naar Parijs vertrokken, met die doudoune in mijn handen en heb ik gehuild tot ik thuis was. Dat ze me iets gaf, niet alleen om aan haar te denken, maar om me te verwarmen en haar dicht bij me te hebben, vind ik een mooi verhaal over vriendschap."

Op 20 januari 1993 bezweek Hepburn op 63-jarige leeftijd aan kanker in het Zwitserse Tolochenaz.

Trendsetter

Givenchy vertelt de ene anekdote na de andere over hun vriendschap: van de jurken die hij voor haar maakte, tot al die keren dat hij als vervanger voor haar man mee naar society events ging. Over hoe ze, in tegenstelling tot haar publiek, als Unicef-ambassadrice steeds haar tranen wist te bedwingen wanneer ze praatte over de miserie die ze tijdens haar Unicef-reizen had gezien.

"Audrey zag zichzelf niet als een grote ster, maar als een authentiek iemand van vlees en bloed." Ook over haar gevoel voor stijl niets dan goeds: "Ik geloof dat ze tot op vandaag mensen raakt en nooit uit de mode zal zijn. Die eerste dag dat ze me kwam bezoeken, droeg ze een cropped broek, een eenvoudig

T-shirtje, ballerina's en een grote Venetiaanse gondeliershoed met een grote rode strik op. Dat vond ik opmerkelijk, die hoed in Parijs! (lacht) Als je naar haar ensemble van toen kijkt, dat dragen de meisjes nu nog!"

De ontwerper lijkt niet zo'n hoge dunk te hebben van de moderne modeïndustrie met haar snelle trends. Sinds zijn pensioen in 1995 (zeven jaar nadat hij Givenchy aan de LVMH-groep verkocht), werd de creatieve leiding opeenvolgend waargenomen door Alexander McQueen en Julien MacDonald, alvorens Riccardo Tisci in 2004 aan het roer kwam te staan. "Vandaag is er geen stijl meer, er zijn alleen verschillende modes. Zo is alles gedemodeerd. Kijk naar Saint Laurent. Vroeger ging het om stoffen. Nu gaat mode alle richtingen uit. Zodoende kan ik u niet meer zeggen wat ik van de mode denk. Mijn carrière is achter de rug. Ik hou van mooie dingen, van harmonie.

"De stoffen uit Italië die we vroeger gebruikten, zijn niet vergelijkbaar met de huidige materialen. Dat zul je in de expo zien. Ze waren van topkwaliteit, hadden een lange levensduur. We werkten met echt satijn, met echte zijde. De kleren die Cristóbal Balenciaga bijvoorbeeld maakte, hadden een lange houdbaarheid. Dat zeg ik niet om kritiek te spuien. Ik kom gewoon uit een andere tijd waarin de echte couture nog bestond. Bij Jacques Fath, bij Cristóbal Balenciaga, bij monsieur Dior. Wij hebben het geluk gehad om vrouwen te mogen kleden in die tijd, toen het leven nog anders was."

Ten slotte wil hij dit nog kwijt over zijn wereldberoemde little black dress: "Ik heb alles aan haar te danken. Zij had de intelligentie om hem uit te kiezen. Ze wist dat ze in New York moest aankomen met een koffie en een croissant in de hand en dat de rug daarvoor interessant moest zijn. Dat beeld is méér Audrey dan dat het de jurk is."

Hubert de Givenchy. To Audrey with Love is nog tot 26 maart 2017 te bezoeken in het Gemeentemuseum in Den Haag. gemeentemuseum.nl

De gelijknamige publicatie To Audrey with Love bevat meer dan 150 schetsen van Hubert de Givenchy. Uitgegeven bij Imagine Editions, 100 euro





Audrey Hepburn en haar boezemvriend Hubert de Givenchy op wandel langs de Seine in Parijs (1982).

Audrey Hepburn in Givenchy's little black dress in Breakfast at Tiffany's, de film die zowel de actrice als de jurk katapulteerde naar het sterrendom.

De expo To Audrey with Love is niet alleen een ode aan Givenchy's vriendschap met de actrice, ook zijn jurken voor Jacky Kennedy, Grace van Monaco, Jerry Hall en vele andere vooraanstaande figuren worden tentoongesteld.

Hubert de Givenchy legde persoonlijk de laatste hand aan alle silhouetten op de expo.

Een ander Givenchy-ensemble dat Audrey Hepburn in Breakfast at Tiffany's droeg, en de ontwerpschets.