'Vrouwen zeggen nu: 'Het is aan u''

"Alsof ik geen lichaam had, geen sensueel lichaam, alleen een goed werkend machientje", zo omschreef Bregje Hofstede vorig jaar in De Correspondent hoe het was om zeven jaar lang de pil te slikken. Tot ze ermee kapte en ontwaakte uit haar "seksuele slaapwandelaarschap". Ineens ging het licht aan en snapte ze waarom het woord 'frigide' alleen op vrouwen van toepassing was.

Hofstede staat niet alleen met haar verhaal. Een studie legde bloot dat zeker 15 procent van de pillengebruiksters haar libido voelt slinken. Oh bitterzoete ironie dus: hoe de pil, ooit symbool van de seksuele bevrijding van de vrouw, tegelijk haar plezier in bed tempert. Van een rotte plek op de appel gesproken.

En dan hebben we het nog niet over de andere risico's van de pil die vrouwen dezer dagen doen afhaken. Denk aan trombose, de pas bewezen link met depressie en het risico op borstkanker. Heeft de diva van de tabletten zogoed als afgedaan? Is er een revolutie in de maak? Zo'n vaart zal het nog niet lopen, vermoedt Els Elaut, psychologe en seksuologe aan het UZ Gent. Want zelfs al dragen meer en meer vrouwen openlijk uit dat ze de pil afzweren, de pilstrip knispert elke dag wereldwijd nog makkelijk zo'n honderd miljoen keer.

Voordelen van de pil

Elaut: "Vrouwen die de opkomst van de pil hebben meegemaakt, zagen dat uiteraard als een bevrijding. Ineens konden zij wel hun vruchtbaarheid regelen. Maar de jonge generatie vrouwen heeft nooit anders geweten: de pil is er altijd geweest. Dat verandert de zaak. Zeker als je dan merkt: ha, ik sta niet alleen met mijn klachten."

Klachten die bovendien niet altijd ernstig worden genomen, verzucht Elaut: "Gaat het over verlies aan zin om te vrijen, dan krijgen vrouwen jammer genoeg nog al te vaak te horen dat het 'tussen de oren' zit. En daarmee is de kous af."

Volgens Vlaams expertisecentrum Sensoa nam in 2004 nog 85 procent van de vrouwen die anticonceptie gebruikten de pil. Vorig jaar was dat gezakt tot 77 procent. Hoewel de pil aan populariteit inboet, is ze bij jonge meisjes nog altijd zowat de standaard. Is het niet de huisarts of de gynaecoloog die een voorschrift aflevert, dan wel de dermatoloog, voor die vervloekte acne.

"Nu zien we een generatie van jonge vrouwen die af willen van de pil", vertelt Steven Weyers, diensthoofd van de Gentse Vrouwenkliniek. "Het idee leeft om zo veel mogelijk hormonale geneesmiddelen te vermijden. Toch willen zij niet zomaar de voordelen van de pil opgeven. En dus kunnen ze niet voor een koperspiraaltje of condoom kiezen. Want anders hebben ze ineens toch weer last van acne, huidhaar, die onregelmatige cyclus of pijnlijke maandstonden. Dus gaan ze dikwijls voor het hormonenspiraaltje en kiezen zo voor het beste van twee werelden." Dat de pil aan 'overshooting' doet, signaleren experts nog. Want je trapt allerlei processen op gang. En dat brengt vrouwen ook op andere ideeën, merken urologen op. Weg pil, knoopje in de man.

Zo steeg het aantal gesteriliseerde mannen in ons land van zo'n 7.850 in 2005 tot ruim 8.750 in 2015. "De meerderheid van de mannen geeft aan dat ze het doen omdat hun vrouw stopt met de pil", duidt uroloog Karel Everaert (UZ Gent). "Het is nu mijn toer om iets te doen, zeggen ze dan. Daarin aangevuurd door hun partner. De dames zijn daar veel assertiever in geworden, zeer zeker. Soms versterkt door hun zussen, vriendinnen of vrouwelijke huisartsen."

Voerden Everaert en zijn collega's van het UZ Gent in 2010 nog 62 sterilisaties uit, dan lag dat aantal vorig jaar al op 90 mannen. "Ik schrik een beetje van dat cijfer. Zelf heb ik altijd het gevoel dat ik vooral de omgekeerde ingreep moet uitvoeren: de sterilisatie ongedaan maken. Wat dus niet altijd kan. Die slaagkans zakt elk jaar met 10 procent."

Mannen worden benadeeld

Krijgt de strijd tegen de pil straks een feministisch staartje? Het is iets waar seksuologe Els Elaut niet al te zeer van wakker ligt. "Eerlijk gezegd, ik vind dat vooral de mannen nu benadeeld worden. Het is tijd dat ook zij eens opkomen voor betere anticonceptie. Tenslotte zijn zij elke dag vruchtbaar. Wat hebben zij nu? Ofwel het condoom - niet altijd denderend, gezien de gebruikersfouten. Ofwel de sterilisatie - nogal drastisch, niet? Voor hen is dat zo'n zwart-witverhaal. Zij hebben recht op betere alternatieven."

Vasalgel, een injectie in de zaadleider, zou de man tijdelijk onvruchtbaar kunnen maken. Het product wordt binnenkort ook op de mens onderzocht. Elaut: "Dat kan interessant zijn, zowel voor mannen in vaste relaties als voor singles met onenightstands. Dan heb je toch zelf veel meer de controle in handen. Want neemt die vrouw wel de pil?"

Mannen aan de anticonceptie, de maatschappij is er klaar voor, meent Elaut. "Ze nemen nu al vaker de zorg op zich. Veel mannen zijn bereid om ook hun verantwoordelijkheid op te nemen in dat anticonceptieverhaal." Al zal het dan niet met de mannenpil zijn, ooit afgeserveerd na een paar experimenten. Everaert: "Tja, en als mannen dààr elke dag aan moeten denken. Op dat vlak zijn ze verwend. Ze zijn het na al die jaren gewoon dat de vrouw dat probleem oplost." Voorlopig toch maar een knoopje dan?