Foutje van 4 miljard euro
Het huidige Oosterweeltracé zal op termijn niet 14 miljard maar 10 miljard euro opbrengen. Dat is 4 miljard euro minder dan minister van Mobiliteit Ben Weyts (N-VA) heeft aankondigd. Dat blijkt uit de maatschappelijke kosten-batenanalyse die werd opgemaakt in opdracht van de regering.
"Oosterweel zal Vlaanderen op termijn 14 miljard euro opleveren." Mobiliteitsminister Ben Weyts (N-VA) haalde het argument maandag aan om de beslissing te verdedigen dat de Vlaamse regering de kosten van Oosterweel - zeker 3 miljard euro - zal opnemen in haar begroting. Weyts voegde eraan toe dat het dossier nu vooruit moest gaan, "want elke dag oponthoud kost ons 1 miljoen euro". Straffe cijfers. Maar kloppen ze ook? Het antwoord is neen.
Eerste vaststelling: Weyts maakt een vergissing van 4 miljard euro. De minister baseert zich op de maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) die op 9 januari 2014 werd opgeleverd aan de regering door het studiebureau Rebel Group. Daarin wordt in euro's berekend hoeveel de nieuwe Scheldekruising zou opleveren aan de maatschappij. Blijkbaar is de minister niet tot onderaan pagina 11 van de 122 geraakt, want daarin staat dat de huidige Oosterweelplannen niet 14,2 maar wel 10,3 miljard zullen opleveren.
De angel zit hem in de tolheffing. Want wie een opbrengst van 14,2 miljard euro verwacht, gaat uit van een Oosterweel zonder maatregelen om het verkeer te sturen, zoals een kilometerheffing of een vrachtwagenverbod. Dat is vreemd, want de Vlaamse regering besliste op 14 februari 2014 - in het zogenaamde Valentijnsakkoord - om een variabele tol te heffen in de Antwerpse tunnels. Door op bepaalde momenten een hogere of lagere tol te heffen, kan de overheid de verkeersdrukte rond Antwerpen optimaal spreiden over de tunnels. Uiteraard moet de Vlaming dan wel meer betalen om erdoor te rijden, waardoor de maatschappelijke kost een pak hoger ligt.
1 miljoen euro
Weyts komt niét terug op het Valentijnsakkoord, zo benadrukt zijn kabinet. "We blijven uitgaan van een gedifferentieerde tol", zegt zijn woordvoerder. De minister baseert zich op de cijfers van de BAM, maar volgens de Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel gebruikte hij wel de verkeerde cijfers. "Die 14,2 miljard is voor het scenario zonder tolheffing. Met tolheffing is het 10,3 miljard euro", zegt Tim Van der Schoot van de BAM. Een verschil van 4 miljard euro.
Nog een angel: de regering beloofde inmiddels om geen tol te heffen op personenwagens in de Kennedytunnel. Hoe groot de impact van die beslissing is, is onduidelijk. "Dat scenario werd namelijk niet doorgerekend", aldus de BAM.
Ter informatie: de opbrengst van 10,3 miljard euro is gerekend op een termijn van 37 jaar (2013-'50). De grootste opbrengst (12,5 miljard euro) komt voort uit de verbeterde mobiliteit. Oosterweel vergroot de capaciteit van de hoofdwegen in Antwerpen. Daardoor verloopt het verkeer vlotter, zijn er minder files en sparen de weggebruikers reistijd uit. Dat is een economische meerwaarde. Daarnaast gaat het om 2,1 miljard euro aan 'indirecte' opbrengst, zoals een verhoging van de werkgelegenheid. Daartegenover staan 4,1 miljard euro kosten voor de bouw en het onderhoud van Oosterweel en 0,2 miljard euro aan milieu- en veiligheidskosten.
Opmerkelijk: de tweede stelling van Weyts, "elke dag kost ons 1 miljoen euro", valt niet te checken. "De doorrekening van dat bedrag is niet gebeurd voor 'REF 124' (het gekozen scenario met de tolheffing, ADB)", zegt Van der Schoot. De voorspelling is gebaseerd op de naakte infrastructuurkosten, dus zonder de tolheffing. "Dit is gelijk aan 330 tot 450 miljoen euro per jaar. Als je dat omrekent per dag, kom je op 1 miljoen euro", aldus nog Van der Schoot.
Volgens Manu Claeys van de actiegroep stRaten-Generaal rekent de Vlaamse regering zichzelf rijk. "De ministers doen aan cherry picking: ze kiezen de meest gunstige cijfers uit en verzwijgen de andere kosten", meent Claeys. Hij wijst er fijntjes op dat de verwachte opbrengst van Oosterweel, 10,3 miljard euro, even groot is als de verwachte opbrengst van het Meccanotracé (het scenario dat de actiegroepen naar voren schuiven, ADB) als daarbij ook een trajectheffing wordt ingevoerd. "En dat terwijl ons alternatief veel beter is voor het milieu en de gezondheid."