Mevrouw, over een jaar krijgt u borstkanker
Een zeer precieze test kan kanker, die na een eerdere behandeling weer is beginnen te groeien, mogelijk maanden eerder opsporen dan de conventionele methodes. Dat ontdekten vorsers van het Londense Institute of Cancer Research. Het zet de deur open voor preventieve behandelingen.
In de toekomst kan het mogelijk zijn om kankerpatiënten in een veel vroeger stadium te verwittigen over herval van hun ziekte. De onderzoekers hebben dat kunnen vaststellen met een eenvoudige bloedtest bij vrouwen die al behandeld waren voor borstkanker. De Londense onderzoekers volgden 55 patiënten op die een verhoogd risico op herval liepen. Bij twaalf van de vijftien gevallen die effectief hervallen zijn, hebben de onderzoekers de kanker gemiddeld acht maanden eerder kunnen vaststellen met behulp van de bloedtest.
Ze deden dat door een DNA-analyse te doen van de tumor die de vrouwen in eerste instantie hadden. Nadat die tumor operatief verwijderd was, zijn de vorsers op zoek kunnen gaan naar achtergebleven cellen met hetzelfde genetische profiel als de tumor. Zelfs met een operatie zijn nog niet alle kankercellen uit het lichaam verdwenen, waardoor die cellen dus opgespoord kunnen worden als ze zich verder ontwikkelen.
"De meeste tumoren zijn gekenmerkt door specifieke genetische afwijkingen", legt geneticus Joris Vermeesch van het UZ Leuven uit. "Met zeer gevoelige DNA-technieken kunnen ze dat vrij rondzwervend DNA in het bloed dan vinden." Het is een techniek die vergelijkbaar is met wat Vermeesch eerder dit jaar ontdekte (DM 9/6). Met de NIPT-bloedtest, die het syndroom van Down bij de foetus kan opsporen, hebben de wetenschappers ook kanker kunnen opsporen. Zij stelden toen een afwijking in het DNA vast die wijst op tumoren.
De resultaten van de Londense onderzoekers zijn veelbelovend. Maar er is nog verder onderzoek nodig. Bij de meeste vrouwen die in het experiment hervallen waren, had de bloedtest het bij het rechte eind, maar bij drie vrouwen draaide de test op niets uit. Bij die vrouwen was de kanker uitgezaaid naar de hersenen, waar de beschermende barrière tussen de hersenen en het bloed kankercellen zou kunnen hebben tegengehouden om in de bloedsomloop terecht te komen.
Deze bloedtest zal dus nog niet meteen in elk ziekenhuis voorhanden zijn. Volgend jaar hopen de onderzoekers met uitgebreidere klinische tests te beginnen. Op termijn hopen ze dat behandelingen met onder meer chemotherapie vroeger en gerichter kunnen beginnen. Dat verhoogt de kans op overleven of zelfs genezing voor wie hervalt aanzienlijk. Maar ook daar is nog verder onderzoek voor nodig. De bloedanalyse zelf is relatief goedkoop, de DNA-test is dat nog niet.
Volgende stap
De hele oncologische wereld kijkt met zeer veel interesse naar dit soort tests, waarbij op zoek gegaan wordt naar specifieke cellen op basis van hun genetisch profiel. De Londense vorsers deden hun onderzoek specifiek naar borstkanker, maar in theorie kun je dat bij alle kankers doen. "Je moet eigenlijk maar één mutatie in een kankercel vaststellen en je kunt ermee aan de slag", zegt geneticus Bruce Poppe van het UZ Gent.
Vermeesch en zijn collega's werken verder aan de NIPT-test om die voor preventieve opsporing van kanker te doen. "Dat is de volgende stap en we zijn er volop mee bezig", zegt de geneticus.
Dit soort van preventief onderzoek zou, theoretisch dan toch, niet alleen kanker kunnen opsporen bij wie hervallen is, maar ook bij wie nog geen kanker heeft gehad. Maar daar zijn we nog een aantal jaren van verwijderd. Dan zou elke tumor genetisch in kaart gebracht moeten zijn, je moet immers weten waar je precies naar op zoek gaat.