Meer dan wat je denkt te zien

In twee zakken (de sterkste draagt de stempel van haar Magnum-collega Steve McCurry) heeft Bieke Depoorter boeken mee. Daarin zitten niet haar eigen Ou Menya en I Am About to Call It a Day, maar wel Zaza Bertrand, Mariela Sancari, Michael Christopher Brown, Hajime Kimura. We kennen die niet allemaal, sommigen wel.

"De fotoboeken die ik koop, hebben weinig met mijn eigen werk te maken", zegt Bieke, die voor eind 2017 werkt aan haar derde boek, dit keer over Egypte. "Bijvoorbeeld: het laatste boek van Harry Gruyaert. Fantástisch boek, ik vind het een van de beste die ik ken. Of Libyan Sugar van Michael Christopher Brown. Werd op Paris Photo verkozen tot beste boek.

"Brown maakte alles met zijn iPhone, zijn hele familie is gelieerd aan militairen en hij ging in Libië zo dicht mogelijk bij het front. Hij was erbij toen Tim Hetherington overleed. Zijn boek is een verhaal en je ziet het evolueren: eerst de oorlog, dan Hetherington, dan z'n eigen ervaringen. Er staan zelfs sms'jes in met zijn ouders en zijn lief. Zijn boek wordt heel persoonlijk en is eigenlijk een antwoord op de vraag: wat doen we hier?"

Istanbul van Alex Webb was het eerste fotoboek dat Bieke ooit kocht, ze studeerde toen al fotografie. "Ik was daarin gestapt zonder iets van de geschiedenis te kennen. Op mijn ingangsexamen heb ik nog bij mijn buur moeten spieken voor het antwoord op de vraag wat Magnum was."

Fotoboeken waren dus niét de inspiratie, om zelf te beginnen. Bij Károly Effenberger ligt dat anders. "Ik heb niet zoveel met fotoboeken", zegt Károly, die zelf nog geen werk bundelde, "fotografie komt nu nog altijd maar op de derde of vierde plaats. Muziek vind ik het allerhoogste. Er is ook schilderkunst. Maar aan twee fotoboeken heb ik me in het begin wel vastgeklampt. Eén was Famouz van Anton Corbijn. Het andere heb ik bij me."

Dat is Sweet Life van Ed van der Elsken, de Nederlandse fotograaf, het is een oud exemplaar dat wat uit elkaar hangt en misschien zelfs een beetje naar een muffe markt ruikt. Gepubliceerd in 1966, een halve eeuw oud. "Gisteren keek ik het nog in en de rillingen liepen over mijn lijf. Mijn vader heeft Van der Elsken goed gekend en omschreef hem als iemand met liefde voor mensen en het leven, en met liefde voor het afwerken. Eeuwen heeft die man in de donkere kamer gezeten en dit boek heeft dezelfde rauwheid als Famouz van Corbijn. Er zit geen concept in. Het is een verzameling van beelden vanuit een eigen enthousiasme."

Bieke toont Moisés van Mariela Sancari. Wat een geweldig idee. "Haar vader was gestorven, maar ze mocht hem niet meer zien in de kist. Toen zette ze een zoekertje in de krant met een foto van haar vader. En de oproep naar mannen die op hem leken. Die wilde ze fotograferen in de kleren van haar vader." Het boek plooit open alsof je een cadeautje uitpakt, ontroerend is deze studie van 'hoe haar vader kon geweest zijn'.

Dat zit dus ook in de vormgeving: "Wat ontwerper Teun van der Heijden doet, is uitzonderlijk", vindt Károly. "Teun blinkt uit in hoe hij de fotograaf begrijpt."

Bieke: "Je moet het beeld goed zien, vind ik, maar een boek mag niet gewoon de tentoonstelling op papier zijn voor mij. Het mag iets meer zijn."

Károly: "Al zoeken sommigen het iets te ver. Ik hou ook van een rustig boek. Als je op straat loopt, kun je nooit van dichtbij rustig naar iemand kijken. Dan liever het boek met portretten van Koos Breukel. Ik ga ermee in de zetel zitten en kan zo lang naar die mensen kijken als ik wil. Dan heb ik liever de eenvoud."

Bieke: "Er zijn boeken waar de editing belangrijker geworden is dan de fotografie, en dat is niet per se een goede evolutie. Mijn twee boeken heb ik met Armand Mevis gemaakt. Vorm en foto gaan daarin hand in hand, vind ik. Snowflakes Dog Man (ze heeft het bij zich en toont het) van Hajime Kimura zijn eigenlijk drie boeken in één. Het werkt."

Belgische energie

Dit is cadeautijd en dus stappen we in Gent de prachtige kunstboekhandel Copyright binnen. Er is veel. Links al een vitrine waarin Robert Frank, Roberto Polidori en ook het zelf uitgegeven Nobody Likes to Be Hindered by Worldly Troubles van De Morgen-fotograaf Franky Verdickt staan. De Nada, mooi nieuw werk van Peter De Bruyne, aan de kassa. In de eerste kast Higher Ground van Carl De Keyzer. En rug aan rug al die namen: Boris Mikhailov, Stephan Vanfleteren, Mario Testino, Jan Hoek ("zijn boek Masai heb ik al twee keer cadeau gedaan", zegt Bieke), William Klein, Sergio Larrain.

Hoe scan je dit? "Je kijkt toch naar de namen die je kent", zegt Károly. "Dan haal ik er het klassiek portretboek van Koos Breukel uit. Of Ed van der Elskens ode aan het leven. Mensen zijn allemaal te veel met hun telefoon bezig. Ik zou ze toch adviseren om te leren kijken naar mensen. Dat kan dus in zo'n boek. Als ik daarin kijk, krijg ik gewoon zin om te fotograferen."

"Daarom vind ik het boek van Harry Gruyaert zo fantastisch", zegt Bieke. "Je zou bijna zeggen: eenvoudig, maar dat is een fout woord bij de beelden van Harry. Die zitten immers supercomplex in elkaar, het lijken allemaal filmscènes en dat is goeie fotografie. Het is meer dan wat je denkt te zien."

Er vallen nog namen als tips: Pieter Ten Hoopen, Jérôme Sessini, Peter Van Agtmael, Carolyn Drake en Eva Besnyö. Károly vindt dat de Belgische fotografie wat aandacht verdient. "Het is ongelooflijk hoe op zo'n klein grondgebied zo fantastisch gefotografeerd wordt. Hoe zou dat komen?"

Bieke: "Ik denk dat we allemaal veel energie hebben om ergens alleen te beginnen. De love hotels van Zaza Bertrand vind ik daarvan een prachtig voorbeeld. Zaza heeft die in enkele weken gefotografeerd met het geweldige boek Japanese Whispers als resultaat."

Maar dan vragen we welk boek we nu, zo meteen, voor we Copyright verlaten, moeten kopen. Dat zal ons 110 euro kosten en dankzij Bieke en Károly rijden we met deze twee boeken naar huis.

Bieke: "Ik geef je Songbook van Alec Soth mee. Hij is door Amerika gereisd en dit is zijn verslag." We zien zwart-witbeelden, van Sandusky in Ohio tot Death Vally, in Californië.

En ook Károly geeft Amerika in zwart-wit mee: "Neem Imperial Courts van Dana Lixenberg".

Waarmee een blik op het verleden meteen ook een blik op de toekomst wordt.

Met dank aan boekhandel Copyright in Gent. copyrightbookshop.be

Stads-gezichten

De Nederlandse Dana Lixenberg verbleef ruim 20 jaar geregeld in de buurt Imperial Courts in L.A. Ze fotografeerde de bevolking van het zwarte getto, waar veel rellen plaatsvonden.

Dana Lixenberg, Imperial Courts 1993-2015, Idea Books, 296 p., 60 euro.

Country

Ook de beroemde Amerikaanse fotograaf Alec Soth maakte prachtige zwart-witportretten van gewone burgers, ditmaal op het platteland van de Verenigde Staten.

Alec Soth, Songbook, Mack, 144 p., 46 euro.