Spraakverwarring over sociaal overleg
Het sociaal overleg is weer op gang, maar het is nog geen gelopen race. Iedereen geeft zijn eigen interpretatie aan de tekst die de regering aan de sociale partners presenteerde. Wat houdt tax shift in? Kunnen de werkloosheidsuitkeringen omhoog? En kan die indexsprong nog van tafel? Niemand die het nu al weet.
Alleen maar lachende gezichten, gisterochtend na de vergadering tussen de topministers en de verantwoordelijken van de werkgevers en werknemers. Terwijl de leden van de Groep van Tien en het kernkabinet poseren voor de foto, brengt ACV-voorzitter Marc Leemans met een grapje zelfs premier Charles Michel (MR) aan het lachen. Na maanden van sociale spanningen is de sfeer opmerkelijk relaxed.
De regering en de sociale partners hebben het sociaal overleg opnieuw op de rails gezet. Dat was geen sinecure. Nog tot diep in de nacht waren minister van Werk Kris Peeters (CD&V) en premier Charles Michel in de weer om alle coalitiepartners in dezelfde richting te krijgen. Een uurtje voor de vergadering met de sociale partners kwam het kernkabinet nog samen om definitief af te kloppen.
De regering geeft de Groep van Tien nu alle kansen om te onderhandelen, onder meer over een mogelijke loonopslag en de laagste uitkeringen (de zogenoemde welvaartsenvelop). Tegen 30 januari moeten ze een akkoord hebben, een dag later worden ze opnieuw door Michel en co. ontvangen. Daar staat tegenover dat de regering werk maakt van een tax shift, waarvan de gevolgen al in 2015 en 2016 voelbaar zullen zijn (zie kader).
Ruis op de lijn
De bonden reageren verheugd. "De regering heeft empathie getoond", zegt ACV-voorzitter Leemans. "Ze beseffen dat ze bijsturingen moeten doen. Dit is een statement, niet alleen voor de sociale partners, maar voor de hele bevolking." Voorlopig zien de vakbonden dus ook af van nieuwe acties.
Toch komt er al snel ruis op de lijn en lijkt iedereen zijn eigen 'draai' te kunnen vinden in de tekst. Zo is nog lang niet duidelijk wat er nu juist met die tax shift bedoeld wordt. Zelfs over de garantie dat de gevolgen dit en volgend jaar voelbaar moeten zijn, is er discussie. "Dit gaat minstens over de maatregelen die we al hebben ingevoerd. Of de nieuwe ingrepen ook al voor dit jaar zijn, moeten we bespreken in de regering", zegt Open Vld-vicepremier Alexander De Croo. Volgens zijn CD&V-collega Peeters moeten de nieuwe maatregelen wel degelijk dit jaar al voelbaar zijn.
Ook over de inhoud of de omvang van de tax shift is het nog erg onduidelijk. Daarvoor is minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) druk bezig verschillende pistes aan het uitwerken. Alle partijen benadrukken dat het om een globale operatie moet gaan, die de lasten verschuift van arbeid naar consumptie, vervuiling of vermogen.
In die operatie zou een verhoging kunnen zitten van de accijnzen op diesel. Met de lage olieprijzen zou dat de koopkracht niet treffen. Maar elke partij stelt ook haar exclusieven. Voor CD&V is het uitgesloten dat de btw omhooggaat, Open Vld en N-VA staan huiverachtig tegenover een (ondoordachte) vermogensbelasting.
De bonden spelen het spelletje tekstexegese vrolijk mee. Plots leggen ze een indexsprong opnieuw op tafel. "Als de sociale partners alle vrijheid krijgen voor het loonoverleg, gaan we die ook benutten", zegt ACV-voorzitter Leemans. Een zelfde geluid is te horen bij zijn ABVV-collega Rudy De Leeuw. De regering valt dan weer uit de lucht. De indexsprong werd op geen enkel moment besproken in het overleg tussen de sociale partners en de regering.
Wat minister van Werk Peeters betreft komt de indexsprong er wel degelijk. "De loononderhandelingen worden gevoerd op basis van het loonrapport, dat uitgaat van een indexsprong", reageert hij. "Het is toch een beetje vreemd dat de opstellers van het rapport, de sociale partners, dat blijkbaar in vraag stellen. Maar bon, het woord is nu aan hen."
Maar de bonden hebben bloed geroken. Hun boodschap: als de indexsprong er komt, eisen we een substantiële loonsverhoging. Zo vergroten ze opnieuw hun kansen tijdens de onderhandelingen met de werkgevers. Al is de kans klein dat ze die gaan kunnen overtuigen. "Een loonsverhoging? U droomt bij klaarlichte dag", liet VBO-topman Pieter Timmermans optekenen.
Later milderde Timmermans door te zeggen dat er de "nodige creativiteit" aan de dag zal gelegd worden. Een echte verhoging van het brutoloon zit er niet meteen in, maar via een omweg, langs bijvoorbeeld de aanvullende pensioenfondsen, kan er misschien wel het een en ander geregeld worden.
Tegenaanval
Ook over de verdeling van de 'welvaartsenvelop', het budget bestemd voor de laagste uitkeringen, lopen de interpretaties uiteen. De regering wil absoluut niet dat de uitkeringen voor werklozen opgetrokken worden, uit vrees dat nog minder werklozen werk gaan willen zoeken. Het inkomensverschil met iemand die werkt, moet groot genoeg blijven.
De bonden gaan in de tegenaanval. "Onder meer door het afbouwen van de werkloosheidsuitkeringen in de tijd zal het verschil groot blijven", zegt De Leeuw. "We kunnen die mensen niet in de kou laten staan."
En zo komt de vage tekst iedereen goed uit. Vakbonden, werkgevers en politici, elk kunnen ze hun eigen 'draai' geven aan de tekst en uitleg geven aan hun achterban. En ondertussen wordt waardevolle tijd gekocht. Zo kan minister van Financiën Van Overtveldt rustig de grote fiscale hervorming van de regering uittekenen, en kunnen vakbonden en werkgevers hun eigen sociaal akkoord uitwerken, zonder pottenkijkers uit de regering.
Want de tijd gaat snel: eind deze maand zitten Michel en co. weer samen met de Groep van Tien. "We zullen hard en stevig discussiëren", zegt Leemans. "En zien waar we uitkomen."
Als dat lukt, is de weg naar sociale vrede definitief ingezet. "Maar het is het resultaat dat telt", waarschuwt De Leeuw. "Eind januari zullen we opnieuw de balans opmaken."