Premier van voorzichtige zaken

Er was, midden in de nu afgeronde regeringsonderhandelingen, die ene uitzending van het RTBF-nieuwsmagazine Questions à la Une. Daarin werd alvast, met on the record-getuigenissen van toppolitici uit alle Franstalige partijen, gereconstrueerd hoe PS en cdH ertoe kwamen om de Waalse en Brusselse regeringen te vormen, en hoe de geïsoleerde MR zich vervolgens in de armen gooide van de Vlaamse meerderheid van N-VA, CD&V en Open Vld. Deed ook zijn zeg: Charles Michel, op dat moment al federaal coformateur. Het was niet lief wat Laurette Onkelinx, Olivier Maingain, Benoît Lutgen en Charles Michel over elkaar zeiden.

Minstens zo belangrijk was dat de MR-voorzitter instemde om mee te werken, en zich daardoor ook formeel isoleerde van de andere Franstalige partijen. Midden in lopende onderhandelingen, die zoals gauw zou blijken, nog konden exploderen, blokkeerde Michel zo elke alternatieve uitweg voor zichzelf. Deelname als enige Franstalige partner aan een coalitieformule met drie Vlaamse partners werd zo een sprong in vrije val. Het getuigt van durf, maar je kan het evengoed roekeloosheid noemen.

Het is niet de eerste keer in zijn jonge, maar toch al erg gevulde politieke loopbaan dat een dergelijke baldadigheid bij Michel junior, zoon van oud MR-chef Louis, opspeelt. Amper 25 was hij toen hij in 2000 al minister van Binnenlands Bestuur werd in de paars-groene Waalse regering. Michel nam de paarse missie au sérieux en probeerde eigenhandig de PS-verzuiling van intercommunales af te breken. Het soort rechtlijnigheid waar ze bij coalitiepartner PS niet om kunnen lachen. Als een Franstalig joenk werd Charles Michel in persoon de reden om de MR vanaf 2004 uit de deelregeringen te houden.

Die ervaring verklaart in grote mate de volharding waarmee Michel zich in het federale centrumrechtse avontuur stortte. Hoe uitzonderlijk en communautair onevenwichtig de formule ook is, ze was de enige mogelijkheid die de Franstalige liberalen nog restte om überhaupt nog in een regering te komen. Die kans wou Charles Michel voor geen geld missen.

Dat de deuren zich in Wallonië sloten voor de MR, had er mede mee te maken dat Michel als voorzitter geen klaarheid kon scheppen of zijn partij met de rivaliserende scheurpartij FDF in één Brusselse regering kon zitten. Na de faliekant afgelopen paarse episode wou de jongste Michel geen tweede keer persoonlijk verantwoordelijk zijn voor het feit dat zijn partij zonder kabinetten achterbleef. Vandaar de grote sprong voorwaarts.

Emotionele intelligentie

Roekeloos is nochtans niet het adjectief dat valt als je met onderhandelaars praat over de rol van Charles Michel in de regeringsvorming. Dat die formatie de voorbije weken met een soms tergend slakkengangetje vooruitging, heeft juist veel te maken met de voorzichtige aanpak van de coformateur, die plots en ook tot zijn eigen verbazing de belangrijkste kandidaat-premier was geworden. Elk denkspoor werd eerst geduldig afgetast, alle oneffenheden in een-op-eengesprekken weggemasseerd vooraleer Michel de voltallige onderhandelaarsgroep liet samenkomen.

Het ongeduld over die werkmethode zat niet alleen bij de buitenstaanders. Ook bij onderhandelaars werd gevreesd dat de weinig autoritaire leiding en wat ongepland lijkende vergaderstructuur het momentum voor een centrumrechts zou doen vervliegen. Tegelijk wordt Charles Michel een groot empathisch vermogen en veel emotionele intelligentie toegewezen door zijn gesprekspartners. De manier waarop hij een twijfelende CD&V-leiding toch bij de hand nam naar een akkoord, leverde krediet op. Dat de regering wat hem betreft ook het kabinet-Michel-Peeters genoemd mag worden, illustreert die empathische gevoeligheid.

Kan Charles Michel de historische taak aan om de eerste Franstalige liberale premier te worden sinds Paul-Emile Janson in de periode 1937-38? "Een formateur die de nacht uitkomt met een akkoord, is een geschikte premier", zegt een onderhandelaar. Anders gezegd: het leiderschap wordt hem ook gegund door de drie Vlaamse partijvoorzitters, die de echte sterke figuren van deze formatie zijn gebleken. Zolang hij dat vertrouwen behoudt, zit hij goed. Met frère ennemi Didier Reynders als vice in de regering, houdt hij zijn belangrijkste potentiële stokebrand bij de hand.

Razend populair in eigen gewest is Charles Michel (nog) niet. Het verzet in Franstalig België is stevig, maar zelfs dat hoeft geen doodvonnis te zijn. Zoals Johan Vande Lanotte observeerde. "Als 70 procent van Wallonië vijf jaar lang tegen de MR blijft, is nog altijd 30 procent voor." Als hij die 30 procent binnenhaalt, heeft Charles Michel de volgende verkiezingen gewonnen.