Het gigantische kluwen van de christelijke koepel

"Niemand weet iets in dit kluwen van vzw's en belangengroepen uit de christelijke zuil. Hier weet amper nog iemand voor wie hij eigenlijk echt werkt." Die boutade ontsprong uit de mond van een werknemer die in de zomer van 2001 te horen kreeg dat hij op zoek mocht naar een andere job. De gesprekken tussen de Christelijke Arbeidersbeweging en de mogelijke kopers van het 36 hectare groot domein Zon en Duin in Westende gingen toen van start. Het personeelslid wist niet eens onder welke werkgever hij juist viel.

Die situatie is kenschetsend voor de hele organisatie. Er is geen transparantie: het ACW grossiert in vzw-structuren, van lokale, regionale en zelfs internationale oorsprong. Talloos zijn ze, de verschillende vormingshuizen, volkshuizen, thuiszorgwinkels, opleidingscentra, secretariaten. Een gigantisch netwerk, met vertakkingen tot in de kleinste gemeenten. Gehuisvest in huizen, kantoren tot historische panden.

Legale schaduw

Een grote geconsolideerde jaarrekening, met financiële of eigendomsstructuur, ontbreekt. Dat is misschien spijtig in het licht van de transparantie waar tal van opponenten om schreeuwen. Ook het ACW zelf is vaak een groot pleitbezorger om transparantie bij ondernemingen. Maar als het hen goed uitkomt, dan toch liever in de schaduw. Een perfect legale schaduw, dat wel.

Het ACW is een feitelijke vereniging, zonder rechtspersoonlijkheid. Daardoor ontsnapt het ACW niet aan zijn wettelijke verplichtingen omtrent sociale en fiscale aangelegenheden. Het kan er zich wel achter verschuilen onder het mom van tal van uitzonderingsmaatregelen, zoals het ontbreken van een geconsolideerde balans. De vzw-structuur biedt dan weer de voordelen van een beperkte enkelvoudige jaarrekening, met dus een minimum aan (financiële) gegevens.

Ook Peter Dedecker (N-VA), die al geruime tijd zijn pijlen richt op het ACW, bijt er in zijn boek De zelfbediening van de christelijke zuil zijn tanden op stuk. Veel gegoochel met cijfers, winstbewijzen, eigendommen en structuren. Maar nergens kan hard worden gemaakt hoeveel het ACW in kas heeft, of hoe zwaar het financieel weegt. Dedecker noemt het onmogelijk om zelf het vermogen van het ACW precies te becijferen. "Maar er is nog heel wat", klinkt het strijdlustig.

'Leugens'

Het ACW reageert misnoegd op het boek van de N-VA'er. "Leugens, beschuldigingen zonder het minste bewijs, het is intussen het handelsmerk van Peter Dedecker. J'accuse donc je suis was een betere titel geweest", zegt ACW-voorzitter Patrick Develtere. "Maar al gaat de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt haar wel."

Develtere hekelt ook dat Dedecker "publiekelijk zwaar uithaalt met beschuldigingen zonder bewijs, maar in de rechtbank probeert om de behandeling van de zaak te verhinderen". Volgens de ACW-voorzitter heeft Dedecker dan ook "een bijzonder zwak dossier".

Dat de middenveldorganisatie een machtige moloch is met vele vertakkingen in de maatschappij is zo klaar als een klontje. Mutualiteit, vakbond, ziekenzorg, kinderopvang, socio-culturele activiteiten, het valt allemaal onder de brede ACW-koepel. Tot hotels in Zwitserland en Frankrijk toe. Deze zomer viert CM-dochter Intersoc haar verjaardag in Engadin St. Moritz. 'Al 55 jaar geniet je er op 1.856m hoogte van zon, blauwe lucht en verfrissende bergmeren in deze Feestzaal van de Alpen.' Toegegeven, de brochure van Hotel Stahlbad, in eigen beheer van de CM, klinkt veelbelovend.

Welke financiële belangen daarachter schuilgaan, is een ander paar mouwen. De CM legt als mutualiteit geen jaarrekening neer bij de nationale bank. Het jaarverslag is een waslijst aan financiële details over tussenkomsten en terugbetalingen. Maar voor hoeveel de Zwitserse hotels ingeboekt staan in de jaarrekening? Dat blijft gissen.

Ook de boekhouding van de vakbond ACV is deze van het nationale secretariaat. Haar algemene eigendommen, reserves en buitenlandse rekeningen staan op naam van andere personen en verenigingen om zo buiten beeld blijven. Daar is zelfs een historisch verklaarbare reden voor. De omvang van de stakerskas van het ACV is zo afgeschermd voor pottenkijkers. Als de overheid weet hoeveel de vakbonden aan stakersgeld in kas hebben, is het niet zo moeilijk om hen op de knieën te dwingen. Lang genoeg wachten tot de kas leeg is, en de stakende leden zwichten wel.

Arco-imperium

Dat het debacle van Dexia, met de vereffening van haar financiële poot Arco, er diep inhakt is wel duidelijk. De coöperatieve vennootschappen van het ineengestorte Arco-imperium gingen op 8 december 2011 in vereffening. De vereffenaars slaagden er tot nog toe in om zowat 13 miljoen euro te recupereren, maar de financiële put van Arco is nog steeds ongeveer 1,1 miljard euro diep. En veel valt niet meer te verkopen onder die Arco-structuur. Bovendien, de vereffening van Arco kan nog wel enkele jaren duren. En tot zolang lijkt het erop dat de coöperanten moeten wachten.

Of er veel te rapen valt via de andere structuren van het ACW, zoals Peter Dedecker voorstelt, is moeilijk te beantwoorden. "De Gentse Korenlei is van het ACW", klinkt het. Helaas, daar bots je andermaal op de ondoorzichtige structuur om dat hard te maken. Een van die panden zit onder de cvba Sociaal Engagement, samen met nog twaalf andere vestigingen. In de boeken staan die panden echter maar voor 400.000 euro aan onroerend vermogen. Of ze zijn geen eigendom, of er is een andere patrimoniumvennootschap, mogelijk in het buitenland. Ook het Kadehuis, op de Korenlei, staat in de boeken van vzw De Kade voor 560.000 euro ingeboekt. Dat is schromelijk te weinig voor zo'n pand. Tenzij, opnieuw, dat pand in een andere structuur zit.

Dat alles maakt dat het onmogelijk is om nog maar een begin van schatting te maken over de waarde van de panden die in bezit zijn. Dat zorgt voor veel wrevel, en nog meer vraagtekens. De Poel, De Kade, Christelijke Werken, Tot Beheer van Volksvermogen. Het zijn maar enkele van de vele vzw's, cvba's of vennootschappen die gelieerd zijn met het ACW. Voor Dedecker is dat gebrek aan transparantie reden om te ageren. Voor het ACW is het net Dedecker die mist spuit.

Dat ingebakken wantrouwen tot gehele openbaarheid gaat ver. Toen het ACW na het debacle van Dexia noodgedwongen moest inkrimpen, diende het een aanvraag in als onderneming in herstructurering, en niet als onderneming in moeilijkheden. Dat lijkt misschien een semantische discussie, het maakt wel een wereld van verschil. Voor het eerste hoefde ze geen jaarrekeningen voor te leggen, voor het tweede wel.