Sans-papiers is ideaal doelwit van corrupte agenten

Mohamed Mir (30) hangt maar wat rond in het Brusselse Noordstation die dertiende februari 2013. Hij zoekt beschutting tegen de koude, hij heeft net anderhalve maand in het ziekenhuis gelegen met tuberculose. Onverwachts stappen twee jonge agenten op hem af. Ze betichten hem van diefstal.

Op de camerabeelden blijkt al snel dat de 'sans-papiers' niets met de diefstal te maken heeft. Toch gooien de twee hem in hun combi. "We reden door de tunnels, steeds verder weg van de stad", vertelt Mir. "Ik dacht dat ze me naar een gesloten centrum zouden brengen." De eindbestemming van het 'uitstapje' is echter een bos in Asse. "Een van de agenten ging op me zitten en begon op me te slaan. Ik kon enkel mijn gezicht beschermen met mijn armen. Daarna was het de beurt aan zijn kameraad."

Omdat ze jong zijn, denkt Mohamed Mir dat ze hem gebruikten om 'te oefenen'. Na 'de training' laten ze hem bloedend achter. Zijn jas, zijn schoenen, zijn gsm en zijn sokken pakken ze af. Mir strompelt naar de weg en kan een vrachtwagenchauffeur tegenhouden. Die brengt hem naar de politie in Asse. "Zij raadden me aan een klacht in te dienen."

Het komt tot een rechtszaak, maar de rechter achtte de onmenselijke behandeling en de slagen en verwondingen onvoldoende bewezen. De twee agenten kwamen vorig jaar vrij op basis van twijfel. Om het hele voorval weg te moffelen, hadden ze een pv vervalst, en dat leverde hen wel opschorting op.

Slachtoffer wordt dader

Mohamed Mir is geen alleenstaand geval in de hoofdstad. In 2014 en 2006 deden zich gelijkaardige feiten voor. Hij had wel het geluk dat het politiekorps in Asse hem geloofde, en er een vervolg aan kwam.

Bij veel sans-papiers raakt een zaak nooit tot in de rechtbank omdat ze zich in een juridisch limbo bevinden. Wanneer zij het slachtoffer worden van een misdaad, durven ze vaak niet naar de politie te stappen omdat ze vrezen voor een enkele reis naar hun thuisland. Agenten zijn immers verplicht hen aan te melden bij de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ).

Zodra die molen in gang is, riskeren ze opsluiting en uitwijzing. "Ze worden dan niet meer behandeld als slachtoffers, maar als daders", zegt Jan Knockaert van O.R.C.A. (Organisatie voor Clandestiene Arbeidsmigranten). Daarom blijven ze volledig onder de radar, en blijft het een onderschat probleem. Statistieken zijn er al helemaal niet. "Ze voelen zich sowieso overgeleverd aan de willekeur", zegt Ronnie Tack van Samenlevingsopbouw Brussel. "Wanneer de politie zich dan ook nog eens misdraagt, gaan ze al helemaal niets doen."

De Europese Slachtofferrichtlijn zou sans-papiers beter kunnen beschermen. "Deze richtlijn zet het slachtofferschap voorop, niet het verblijfsstatuut van de mensen", benadrukt Knockaert. Eigenlijk had ons land dit al moeten ratificeren in november. "We zijn te laat, dat klopt", geeft het kabinet van justitieminister Koen Geens (CD&V) toe. "Maar omdat we bijna klaar zijn, krijgen we van de Europese Commissie geen boete."

In Amsterdam hebben ze niet gewacht tot Europa hen een richtlijn onder de neus schoof. Daar begonnen ze op eigen initiatief met de zogenaamde 'Veilige Aangifte', specifiek voor mensen zonder papieren. Uit eigen beweging ging de politie er naar opvangtehuizen, waar ze mensen zonder papieren hielpen om klacht in te dienen. Meer zelfs, ze hielpen hun zaken voor het gerecht te brengen zonder dat ze met de daver op het lijf moeten zitten. Vanaf dit jaar wordt de 'Veilige Aangifte' uitgebreid naar heel Nederland.

Geen verklikkers

Wapent de opleiding agenten genoeg tegen machtsmisbruik? In de opleiding aan de politieschool krijgen de aspiranten zestien uur deontologie. acht uur gaat naar de deontologische politiecode, acht uur naar de praktijk. De rekruten brengen ook nog een bezoek aan de Dossinkazerne in Mechelen.

"Er wordt voldoende aandacht besteed aan de deontologie, maar het kan ongetwijfeld beter", meent Jelle Janssens, professor criminologie. "Een opleiding biedt ook nooit een waterdichte garantie. De organisatie van de politie is even belangrijk. Die moet ervoor zorgen dat klokkenluiders sneller wantoestanden durven aan te kaarten." Nu zijn de korpsen vaak veel te gesloten bastions, waar niemand voor verklikker wil spelen.

Mohamed Mir werd donderdag nog tegengehouden door de politie. "Iedere keer als ik nu een agent of een combi kruis, krimp ik ineen. Daardoor maak ik me extra verdacht. Gelukkig heb ik nu nooit meer dan 10 euro op zak en een telefoon. Meer kunnen ze bij mij niet vinden."

De federale politie wou geen commentaar kwijt over dit voorval.