Radio Gaga op zijn Molenbeeks

Straks staat Insjalet, een samenstelling van chalet en het Arabische insjallah, op Molenbeekse pleintjes, speelplaatsen, of zelfs in de moskee. Radio Gaga - het Canvas-programma waarin radiomakers per caravan op zoek gaan naar menselijke verhalen - op zijn Molenbeeks. Het is een initiatief van Fatima Bouchataoui van vzw Vormingplus Citizenne en Aziza El Miamouni, een Molenbeekse moeder die de handen uit de mouwen steekt.

Ze gaan passanten uitnodigen om aan de Insjalet hun verhalen neer te schrijven, of met een van de tablets op te nemen en te monteren tot een filmpje. Er is zelfs een projector en een scherm voorzien, zodat de buurt er samen naar kan kijken.

"Op die manier kunnen we het samen verwerken", zegt El Miamouni. "Tegelijk hopen we dat het verbindend werkt en we een aantal burgers uit hun isolement kunnen halen."

Beven van schrik

De bewoners van Sint-Jans-Molenbeek hebben volgens Bouchataoui en El Miamouni nood aan traumabegeleiding, want de terreuraanslagen hebben hard op hen ingehakt. Zoals alle Belgen zijn ze geschrokken door de gebeurtenissen, maar vaak maakten ze het ook vanop de eerste rij mee. Aziza El Miamouni woont in dezelfde straat waar Salah Abdeslam zich schuilhield na de aanslag in Parijs.

"Ik keek door het raam en zag zwaarbewapende politie op straat, Robocops. Op de daken zaten sluipschutters, erboven cirkelden helikopters. Ik wou niet dat mijn kinderen zagen wat er zich op tientallen meters van ons afspeelde, dus ik heb snel enkele gezelschapsspelen bovengehaald. Maar ondertussen beef je van de schrik."

Even later rekent de politie Abdeslam in, maar nog geen week later volgen de aanslagen van Zaventem en Maalbeek. El Miamouni's gemeente is voorgoed veranderd.

"De eerste dagen na de aanslagen keek iedereen enkel nog naar de grond. Ik vertrouwde mijn eigen buurman niet meer en ik denk dat iedereen dat zo voelde. De media herhaalden voortdurend het mantra dat heel Molenbeek wist waar Salah zich verstopt had."

El Miamouni plaatste zichzelf voor de keuze. Ofwel zou ze verhuizen en haar kinderen elders opvoeden, ofwel zou ze er iets aan doen. Met twee andere vrouwen startte ze de Wijkacademies, waar buren samenkomen die elkaar anders nooit ontmoeten.

Van daaruit nam El Miamouni contact op met Erik Claes, docent aan de opleiding sociaal werk aan Odisee Hogeschool. Claes heeft als onderzoeker ervaring met herstelbemiddeling tussen daders en slachtoffers bij zware delicten en experimenteert ermee op wijkniveau.

"We hebben enkele jaren in de Anneessenswijk in Brussel onderzocht hoe we kansarme bewoners kunnen laten vertellen over de conflictbeleving in hun wijk. Er waren spanningen rond het gebruik van de publieke ruimte en de overlast van enkele jongeren. Met een tiental personen namen we uiteindelijk filmpjes op.

"We ontdekten dat het proces van verhaalvertelling erg leek op klassieke bemiddelingsgesprekken, met dezelfde elementen van conflicttransformatie. Het feit dat ze hun verhaal kunnen doen en er zelf een filmpje mee in elkaar kunnen steken, zorgt op zich al voor herstel."

Het bleek alleen erg moeilijk om ook de relschoppers uit de buurt zelf aan het woord te laten. Claes en zijn team bouwden uiteindelijk een mobiele chalet, die uitnodigt tot gesprek. Insjalet toert vanaf januari door Molenbeek.

"Ik ben ervan overtuigd dat er het gevoel van schaamte en schuld is," zegt Erik Claes, "maar ook het conflict met de media en de publieke opinie die hun wijk belegerd hebben. Hun wijkbeeld is zo bezoedeld dat er nood is aan herstel. Bemiddelaars kunnen in de traumaverwerking eerst en vooral een voorbereidende rol spelen. Het gaat om luisteren en erkenning geven.

"Als in die gesprekken de trauma's te intens blijken, kunnen we een beroep doen op experts met therapeutische ervaring, maar in eerste instantie willen we het zeker niet medicaliseren. Het is net de bedoeling om burgers te empoweren."