© *
Het geheim van de oorwurm ontrafeld
Een recent schoolvoorbeeld van een oorwurm is ‘Tienduizend luchtballonnen’ van het nieuwe K3. Uren - dagen! - nadat je de radio hebt uitgezet, maalt dat irritante wijsje nog steeds door je hoofd. Hoe komt het toch dat sommige melodietjes in je hoofd blijven rondzingen, terwijl je dat helemaal niet op prijs stelt? Wetenschappers van de universiteiten van Londen en Tübingen denken te hebben achterhaald waarom sommige liedjes zoveel makkelijker blijven plakken dan andere.
Muzikale oorwurmen, schrijft teamleidster Kelly Jakubowski in het vakblad Psychology of Aesthetics, Creativity and the Arts, houden doorgaans een pittig tempo aan en hebben een doordeweeks en makkelijk te onthouden melodietje. Daaraan zitten evenwel enkele weerhaken vast waardoor de deuntjes je niet meer loslaten, ook al zou je niets liever willen.
De onderzoekers vroegen drieduizend vrijwilligers om hun ergste oorwurmdeuntjes op te lijsten. Daarbij moesten de deelnemers zich beperken tot de genres pop, rock, rap en r&b. De onderzoekers vergeleken vervolgens de melodische kwaliteiten van de vaakst opgegeven titels met die van songs die niet als oorwurm werden betiteld, maar net zo goed populair waren en in de hitlijsten van het Verenigd Koninkrijk stonden.
Behalve Bad romance van Lady Gaga noemden de ondervraagden Bohe- mian Rhapsody van Queen en, wellicht niet heel verrassend, Can’t get you out of my head van Kylie Minogue. Het gaat vaak om op het eerste gehoor banale melodietjes die naar het einde toe evenwel niet volgens het verwachte patroon worden afgewerkt, zeggen de onderzoekers. Soms bevatten ze ontregelende passages (zoals in de openingsriff van Smoke on the water van Deep Purple) of zitten er tegendraadse herhalingen in (zoals in het refrein van Lady Gaga’s Bad romance).
In een oorwurmmelodie kunnen voorts kleine afwijkingen zitten die het westerse oor niet gewend is. Een paar onverwachte loopjes in een voor de rest overzichtelijke melodie doen het altijd goed. In the mood van de jazztrombonist Glen Miller is daarvan een voorbeeld. Dat alles leidt ertoe dat onze hersenen het fragment blijven afdraaien, in de hoop erachter te komen wat er aan de melodie schort.
Kinderliedjes
Nogal wat van de opgelijste oorwurmen lopen op en dan weer af in toon, stelden de onderzoekers vast. Een voorbeeld hiervan is te horen in Twinkle, twinkle little star, een kinderliedje waarvan de eerste zin stijgt in toon en de tweede zin (How I wonder what you are) weer tot bij de begintoon daalt.Een boel andere kinderliedjes volgt hetzelfde stramien, wat het makkelijker maakt voor heel jonge kinderen om de deuntjes te onthouden, en voor volwassenen haast onmogelijk om ze weer uit het hoofd te krijgen - als dat niet klinkt als het beproefde recept van Studio 100.
Laat het gras maar groeien
”Tot op zekere hoogte valt aan de hand van slechts een paar basisregels te voorspellen of een lied een oorwurm zal worden of niet”, zegt onderzoekster Jakubowski. Aspirerende singer-songwriters of adverteerders die een jingle willen schrijven die niemand ooit nog uit zijn hoofd krijgt, kunnen daarmee hun voordeel doen, zegt ze.
Negen op de tien mensen lopen zeker een keer in de week een oorwurm op, aldus de onderzoekers. Het vatbaarst zijn we als we niks bijzonders aan het doen zijn: oorwurmen slaan graag toe onder de douche of als we de hond aan het uitlaten zijn. We hoeven het lied daarvoor niet eens te horen. Een woord, een beeld of een andere associatie kan genoeg zijn. Eens kijken, bijvoorbeeld, wat er dadelijk in uw hoofd gebeurt als u de volgende vier woorden leest: gras - groeien - Sam - Gooris.
Hoe raak je een oorwurm weer kwijt?
1. Omhels de melodie: sommige mensen raken een oorwurm kwijt door hem bewust helemaal uit te luisteren/ mee te zingen tot het eind.2. Denk aan of luister naar een andere melodie. Het vaakst genoemde ‘geneeslied’ in de studie was God save the Queen. Waarna je met een nieuwe oorwurm in je hoofd zit, natuurlijk.3. Laat het los: sommige mensen raken oorwurmen het efficiëntst kwijt door ze te negeren en van nature te laten vervagen.4. Koop kauwgum. Vorig jaar bewees een experiment dat de kauwbewegingen die mensen maken wanneer ze kauwgom in hun mond hebben, de hersenen kunnen afleiden van oorwurmmuziek
De oorwormenhitparade
1. Bad Romance - Lady Gaga
2. Can't get you out of my head - Kylie Minogue
3. Don't stop believing - Journey
4. Somebody that i used to know - Gotye
5.Moves like Jagger - Maroon 5
6. California gurls - Katy Perry
7. Bohemian Rhapsody - Queen
8. Alejandro - Lady Gaga
9. Poker Face - Lady Gaga
