'Je microben zien er goed uit, schat'

In de voorbije jaren is het onderzoek over de microben die zich ophouden in ons lijf met rasse schreden vooruitgegaan. Volgens wetenschappers bepalen de organismen, die veelal in de darmen leven, op ontelbare manieren onze gezondheid. Zo beïnvloeden ze onze gevoeligheid voor allergieën zoals hooikoorts, ons gewicht, onze vatbaarheid voor infecties en misschien zelfs onze gemoedstoestand.

Het heeft er ook alle schijn van dat ze ons sexy maken.

Susan Erdman, een microbioloog aan het Massachusetts Institute of Technology, noemt het 'de gloed van de gezondheid'. De microben in je lichaam, stelt ze, kunnen je huid glad en je haar glanzend maken. Misschien geven ze je tred zelfs iets frivools. Ze stuitte op die mogelijkheid een paar jaar geleden toen ze muizen een probiotische microbe toediende die geïsoleerd was uit menselijke borstmelk. Een technicus in haar lab merkte op dat de dieren een opvallende voluptueuze dons ontwikkelden. Bij verdere proeven met mannelijke muizen bleek dat ze een dikke huid met massa's actieve follikels kweekten, veel meer testosteron aanmaakten en supergrote testikels kregen, die ze wat graag toonden aan andere dieren.

Microben hadden de beestjes getransformeerd tot knaagdierseksbommen.

De kus als vaccin

Bij wijfjes brachten de probiotica ook diepgaandere veranderingen teweeg. Het gehalte van het eiwit interleukine-10, dat mee besmettingsziekten voorkomt en een succesvolle zwangerschap garandeert, steeg, net zoals het hormoon oxytocine.

Oxytocine, het zogenaamde liefdeshormoon, zorgt ervoor dat zoogdieren zich aan elkaar hechten. Ons lichaam geeft het vrij als we (oprecht) kussen, als vrouwen borstvoeding geven en als mensen optrekken met goede vrienden. En het verhoogde oxytocinegehalte dat Erdman vaststelde, had ook belangrijke effecten voor het moederschap.

Sommige muizen in haar onderzoek aten vet- en suikerrijke voeding - junkfoodkost waarvan geweten is dat ze het microbioom tot ongezonde proporties optilt. Het verraste niet dat de moeders die de probiotica niet kregen minder gaven om hun kinderen. Moeders die door de probiotica veel oxytocine aanmaakten, droegen meer zorg voor hun kinderen.

Erdmans onderzoek gaf aan dat microben in ons lichaam ons niet alleen aantrekkelijk maken voor potentiële partners, maar ook een impact hebben op onze reproductieve kwaliteiten. Als zoogdieren een partner kiezen vanwege zijn 'gezondheidsgloed', dan kiezen ze dus niet alleen voor een aantrekkelijk stel genen, maar misschien ook voor een microbiologische gemeenschap die gunstig is voor de voortplanting.

Anders bekeken: door hun gastheer en -vrouw sexy te maken en door de hormonen op te wekken die dieren bij elkaar brengen, verzekeren de microben hun eigen voortbestaan - de creatie van een nieuwe gastheer of -vrouw. "Iedereen wint erbij", zegt Erdman.

Evolutionair biologen houden al lang rekening met microben en parasieten in hun theorieën over seksuele reproductie. Maar de focus lag historisch gezien altijd op de dodelijke varianten. Neem de voortplanting zelf. De reden waarom we twee geslachten hebben, en niet één geslacht dat zichzelf reproduceert, is dat het voortdurende gemanoeuvreer met genomen ons helpt om de vele parasieten en pathogenen die ons leeg willen zuigen een stapje voor te blijven. Seks leidt tot de genetische diversiteit die nodig is om te overleven in de eeuwigdurende oorlog. Het betekent dat we de ziekteverwekkende microben en parasieten dankbaar mogen zijn omdat ze ons de kans bieden verliefd te worden.

En ook als u uw geliefde kust, bent u die vervelende microben misschien dank verschuldigd. Kussen is alomtegenwoordig in menselijke culturen (al lijkt het in sommige meer op snuffelen). De gewoonte brengt besmettelijke ziekten in verwarring, want speeksel uitwisselen verhoogt duidelijk het risico op besmetting.

Zweet stinkt niet

Maar misschien is dat het punt wel. Mensen dragen tal van chronische virale infecties met zich mee. Als je die virussen tijdens de zwangerschap oploopt, dan kan dat de foetus schaden. Sommige wetenschappers vermoeden dat romantisch kussen erop gericht is vrouwen vóór de zwangerschap in staat te stellen potentieel gevaarlijke infecties over te krijgen van de vader van hun baby, waardoor de kans op een gezonde zwangerschap vergroot. Tongzoenen is misschien wel een rauwe vorm van zelfvaccinatie.

En dan is er nog het mysterie van de lichaamsgeur. In tijden toen er nog geen deodorant bestond, gaf die misschien belangrijke informatie door. En blijkbaar doet hij dat nog. Voor een klassiek Zwitsers onderzoek roken vrouwen aan door mannen gedragen T-shirts en plakten ze daar een cijfer op, afhankelijk van hoe aangenaam ze het vonden. Vrouwen verkozen meestal T-shirts van mannen van wie de immuunsysteemgenen het hardst verschilden van de hunne en met wie ze de grootste kans hadden een gezonde baby te maken. Onbewust leidde hun neus hen naar de beste genetische match.

Maar daar duikt een mysterie op: menselijk zweet stinkt niet. De geur ontstaat door microben die zich voeden met het zweet. Oksels zijn eigenlijk fermentatiekrochten die vrijgeven wat wetenschappers 'vluchtige organische componenten' en leken lichaamsgeur noemen. Of ze de menselijke genen echt ruiken en kiezen, of de microben, of allebei, weet niemand.

Wél duidelijk is dat moeders vaak bewust gezonde microben doorgeven aan hun kinderen. Jonge olifanten eten de stoelgang van hun moeder om de microben te verwerven die ze nodig hebben om voedsel te verteren. Jongen van de naakte molrat smeken om anale afscheiding van hun ouders - wat microben oplevert die ze nodig hebben om te groeien. En mensen krijgen hun eerste lading microben binnen als ze door het geboortekanaal van de moeder reizen. Daarna komt de borstmelk, die speciale suikers bevat die we niet kunnen verteren maar die wel selectief bepaalde microben in onze darmen voeden.

Erdman ziet er niets toevalligs in. Ze denkt dat de innovaties die zoogdieren aanbrachten door kinderen jong te baren en melk te geven, een manier was om meer controle te krijgen over de microben die we doorgeven. En omdat oxytocine, het 'liefdeshormoon' dat alleen zoogdieren kennen, zo cruciaal is voor dat gedrag, en omdat microben het oxytocinegehalte beïnvloeden, haalt Erdman graag de boutade boven dat "microben de zoogdieren hebben uitgevonden".

En dus zouden de liefde, het verlangen, de melige romcoms, de emotionele ballades en de sonnetten van Shakespeare misschien weleens helemaal het gevolg kunnen zijn van het krioelende ecosysteem van microben binnenin.