Bro's über alles

"De enige kans die toeneemt, is de kans op meer gebabbel", schertste de 74-jarige miljardair en zakenman David Bonderman, toen Ariana Huffington afgelopen week in de raad van bestuur van Uber een pleidooi hield voor meer vrouwelijke directieleden. Huffington voerde aan dat uit cijfers blijkt dat wanneer een bedrijf één vrouwelijk bestuurslid heeft, de kans groot is dat er ook een tweede vrouw in het bestuur zit.

Een dag na zijn misplaatste opmerking lag Bonderman buiten. In een verklaring drukte de man wiens 60ste verjaardag dankzij een anderhalf uur durend optreden van The Rolling Stones de geschiedenis inging als een van de duurste privéfeesten ooit, zijn spijt uit en noemde hij zijn opmerking "onvoorzichtig, ongepast en onvergeeflijk. Ik moet me aan dezelfde regels houden als degene die we aan Uber gaan opleggen."

Die regels komen er nadat de directie van Uber deze week het rapport van advocaat Eric Holder integraal goedkeurde. Op vraag van Uber lichtte Holder, zes jaar lang minister van Justitie onder Barack Obama, het bedrijf door na veelvuldige klachten over seksuele intimidatie en een problematische bedrijfscultuur. In zijn rapport adviseert Holder een reeks maatregelen, gaande van de oprichting van een ombudsdienst die adequaat klachten behandelt over regels voor diversiteit en inclusie tot een hervorming van het loonbeleid.

Wellicht de meest in het oog springende maatregel betreft de 40-jarige CEO Travis Kalanick. Holder stelt voor Kalanicks 'historisch vergaarde bevoegdheden' af te nemen en ze onder te brengen bij verschillende personen. Na de publicatie van het rapport kondigde Uber aan dat Kalanick voor onbepaalde tijd met verlof gaat.

Vorige week, na een ander onderzoek van een andere advocatenfirma, ontsloeg Uber al twintig werknemers wegens intimidatie en wangedrag. Onder hen topman Emil Michael, die het patiëntendossier liet stelen van een vrouw die in India door een Uber-chauffeur was verkracht. Uber hechtte aanvankelijk geen geloof aan de verklaringen van het slachtoffer en dacht dat het om een verzinsel van een lokale concurrent ging.

"Uber is een vuil bedrijf, op veel niveaus", zegt Omar Mohout, een voormalige ondernemer die bij Sirris, een spin-off van de Belgische werkgeversfederatie Agoria, onderzoek doet naar de ecosystemen van start-ups. "Het buit chauffeurs uit, discrimineert zijn vrouwelijke werknemers, heeft een CEO die zich misdraagt en wie daarover schrijft, krijgt een lastercampagne over zich heen."

Sarah Lacy, hoofdredacteur van Pando Daily, een onlinemagazine dat bericht over de walmen die uitstijgen boven Silicon Valley, kreeg privébewaking toen ze drie jaar geleden voor het eerst berichtte over de seksuele intimidaties bij Uber. Plots werden Lacy's familie en vrienden benaderd door schimmige figuren die wilden weten waar ze woonde en hoe haar leven eruitziet.

Pingpongtafels en bars

Dat de uitspattingen van Uber intussen wereldwijd bekend zijn, komt omdat het een symboolbedrijf is. Het is de succesvolste start-up in Silicon Valley, volgens zakenblad Forbes liefst 70 miljard dollar waard. Uber wordt geroemd om zijn innovatieve manier waarop het onze mobiliteit heeft herdacht - niemand die nog vreemd opkijkt wanneer je na een avondje op café in de auto stapt van een wildvreemde die je via een smartphone-app hebt gecontacteerd om je naar huis te laten brengen.

Maar het bedrijf staat tegelijk ook voor alles wat er misgaat in Silicon Valley. De problemen van Uber zijn bijgevolg de problemen van alle start-ups in de Valley, betoogt Omar Mohout. "Die problemen laten zich als volgt samenvatten: jonge, blanke mannen die actief zijn in een klein bedrijf zonder structuur, laat staan een ombudsdienst, en met de laagste man-vrouwratio ter wereld. Een negen-tot-vijfcultuur kennen ze niet, de teams maken lange dagen. Er is bijgevolg veel stress, die een uitlaatklep nodig heeft. En daarin speelt drank een grote rol.In een testosterongedreven omgeving zoals die van start-ups kunnen seksisme en andere ontsporingen goed gedijen."

Typisch toch: naast de obligate pingpongtafel heeft elk jong techbedrijf tegenwoordig een toog - om aan te vergaderen, maar ook om na het werk gezellig door te zakken. "Start-ups hanteren nu eenmaal een cultuur van samenkomen", zegt de Gentse ondernemer Lorenz Bogaert, die ooit Netlog oprichtte en zich nu onder meer bezighoudt met de ontwikkeling van de dating-app Twoo en de immosite Realo. "Ook bij ons is er een bar. Maar de druk om deel te nemen aan drinks na het werk is verminderd - net zoals het kloppen van lange uren. De clichés zijn aan het wegebben, de focus op het werk wordt groter."

Bogaert keert het om en zegt dat start-ups organisaties zijn met een vooruitstrevend imago, waar seksisme net minder wordt aanvaard. "Ik ga niet zeggen dat er in de begindagen geen scheve opmerkingen vielen, maar vandaag word je daar snel op gewezen - en terecht. Ook bij start-ups is er steeds meer aandacht voor genderneutraliteit en een goede work-lifebalans. Ik zou alleszins onmiddellijk worden aangesproken op foute uitspraken. Maar goed ook, want soms heb je die correctie nodig om niet af te glijden."

Terwijl andere start-ups langzaam volwassen worden, lijkt het bij Uber van kwaad naar erger te gaan. Het voorbije jaar sukkelde het bedrijf van het ene schandaal in het andere. De ellende begon in januari, toen de auto's van Uber bleven rijden tijdens een grootschalige taxistaking in New York. De chauffeurs protesteerden tegen het inreisverbod dat president Trump had afgekondigd voor de inwoners van zeven moslimlanden. Dat Uber ondanks de staking toch gewoon passagiers bleef oppikken, leidde op sociale media tot de #deleteuber campagne, waardoor naar verluidt honderdduizenden gebruikers hun account deactiveerden.

In de maanden daarop volgde een rechtszaak tegen Waymo, dat Uber ervan beschuldigt hun techniek voor autonoom rijden te hebben gestolen. Er dook een dashcamfilmpje op waarin Travis Kalanick met een Uber-chauffeur ruziet over diens dalende inkomsten. Het gerecht begon een onderzoek naar de illegale manipulatie van overheden, de voorzitter van de raad van bestuur en de communicatiedirecteur stapten op en in Californië hangt Uber een boete van een miljoen dollar boven het hoofd omdat het bedrijf niets ondernam tegen chauffeurs die dronken achter het stuur zaten.

Maar wellicht het pijnlijkst was het verhaal van software-ingenieur Susan Fowler, die in februari in een uitgebreide blogpost haar "heel, heel vreemde jaar" bij Uber beschreef. De post ging viraal en zette andere vrouwen uit Silicon Valley ertoe aan met hun ervaringen naar buiten te komen over discriminatie en wangedrag in de door mannen gedomineerde technologie-industrie.

Kotsboete

Na een inloopperiode werd Fowler op de eerste werkdag in haar nieuwe team door haar baas via de bedrijfschat uitgenodigd om seks met hem te hebben. Ze nam screenshots en bracht de personeelsafdeling op de hoogte, maar het hogere management greep niet in omdat de betrokkene een 'high performer' was en het om een eerste overtreding ging. Uit verhalen van collega's bleek echter dat de betrokkene niet aan zijn proefstuk toe was. Toch bleef het management hem in bescherming nemen - tot hij ontslagen werd.

In een andere anekdote beschrijft Fowler hoe haar management alle teamleden een lederen jas had beloofd, maar dat er voor de vrouwen uiteindelijk geen jas werd besteld 'omdat ze met te weinig waren'. Toen ze daarover haar beklag deed bij de personeelsafdeling, kreeg Fowler de vraag of ze er al eens aan had gedacht of zij misschien het probleem kon zijn. En dat, als ze nog eens een klacht indiende, ze haar ontslag zou krijgen.

Op het moment dat Fowler in 2015 bij Uber begon, was een kwart van de werknemers op haar afdeling een vrouw. Toen ze het bedrijf verliet, bleef er daarvan nog maar 3 procent over. Een directeur die werd bevraagd over het dalende aantal vrouwelijke werknemers, zei dat "de vrouwen van Uber maar een tandje moesten bijsteken en betere ingenieurs moesten worden". Na Fowlers blogpost kregen haar vrienden en familie telefoontjes van 'onderzoekers' die uit waren op smerige details over Fowlers privéleven.

Hoe het er bij Uber aan toeging, bleek vorige week nog maar eens toen een memo van Travis Kalanick uit 2013 uitlekte en waarin hij de richtlijnen uiteenzette voor een bedrijfsuitje in Miami. Het bericht werd vergezeld van boodschappen als 'DRINGEND, DRINGEND - LEES DIT OF...' en 'Je leest dit beter of ik schop tegen je kont'.

Wat volgde, was een lijst do's en dont's. Nummer vier: 'Heb geen seks met een andere werknemer TENZIJ a) je de andere persoon dat privilege hebt gevraagd en hij of zij met een empathische 'JA! Ik wil seks met jou!' heeft geantwoord EN b) dat jullie twee (of meer) niet op dezelfde afdeling werken. En ja, dat bekent dat Travis celibatair zal moeten zijn op deze trip #ceolife #fuckmylife.'

Kalanick liet ook weten dat er een 'kotsboete' zou gelden van 200 dollar en dat Uber 'niet over budgetten beschikt voor een waarborgsom om iemand uit de gevangenis te halen'. De werknemers werd ook gevraagd 'geen biervaten van hoge gebouwen te gooien'. Tot slot werd iedereen aangespoord om 'fucking veel plezier' te maken.

Een pijnlijker voorbeeld van de bedrijfscultuur bij Uber is moeilijk te vinden. "Het toont aan dat Silicon Valley wordt geregeerd door een bro-cultuur, een sfeer van jongens-onder-elkaar die elkaar de hand boven het hoofd houden wanneer er iets misgaat", zegt Omar Mohout. Hij bestrijdt evenwel dat de studentikoze sfeer te maken heeft met het feit dat start-ups bevolkt zouden worden door vriendenclubjes die elkaar op de unief hebben leren kennen.

"Negen op de tien start-ups worden niet op een universitaire campus opgericht, maar door gelijkgezinden die samenkomen rond een idee, een project waarin ze hard geloven. Vaak zijn het zelfs drop-outs, zoals Mark Zuckerberg, Bill Gates en, dichter bij huis, Davy Kestens van internetbedrijf Sparkcentral. Innovatie gebeurt veelal in een slaapkamer, thuis op de zetel of in een garage."

De bedrijfscultuur, aldus Mohout, wordt in de eerste bepaald door de baas of de oprichter. "Uber heeft al sinds de start een slechte reputatie waar het maar niet vanaf geraakt. Een baas die op kantoor opschept over zijn seksuele avonturen creëert een toxische omgeving die niet vanzelf verdwijnt."

Na het dashcamfilmpje waarin Kalanick een klagende Uber-chauffeur in een ruzie verweet dat hij "geen verantwoordelijkheid opneemt voor zijn eigen shit", stuurde de CEO zijn 11.000 werknemers een excuusmail - de zoveelste. 'Het is duidelijk dat dit filmpje mijn gedrag weerspiegelt. De kritiek herinnert mij eraan dat ik fundamenteel moet veranderen als baas en dat ik volwassen moet worden. Dit is de eerste keer dat ik toegeef dat ik hulp nodig heb bij mijn leiderschap - hulp die ik van plan ben te vragen.'

Pas twee maanden later, na het Holder-rapport dat deze week uitkwam en nadat hij geen andere optie meer had, verdween Kalanick uit beeld. De vraag is: voor hoelang?