Handen die je écht ANDERS maken

"Ik hoor wel vaker van andere kinderen van mijn leeftijd zeggen: 'Wat een coole hand, zo wil ik er ook wel een.' Maar dat is dan pech voor hen. Dit is mijn hand!" Tilly Lockey is behoorlijk trots op haar robothand, een prototype dat ze samen met het Britse roboticabedrijf OpenBionics uittest, en waarvan er volgend jaar allicht al een eerste afgewerkte versie zal verschijnen. De hand, die in essentie uit een complex systeem van mechanische vingers, sensoren en servomotoren bestaat, helpt haar dan ook opnieuw dingen te doen die de afgelopen jaren verloren voor haar leken.

Toen Tilly 15 maanden oud was, konden de artsen in het Britse Newcastle haar alleen maar redden van een levensbedreigende meningitis-aanval door haar twee handen te amputeren aan de pols. Sindsdien ving haar moeder Sarah een jarenlange zoektocht aan naar technologie die haar dochter nieuwe handen kan bezorgen. Met de hand van OpenBionics voelt ze nu dat ze dicht bij dat doel staat. "Ik kan nu mijn vingers rond iets bewegen", zegt Tilly. "Dat is nieuw, dat kan ik met mijn gewone prothese niet. Ik heb er nog niets mee geprobeerd te tekenen of zo, dat is nog te moeilijk. Maar dat komt binnenkort wel: ze maken de hand constant beter, en ik leer er ook beter mee werken."

Spotprijzen

De bionische hand wordt over Tilly's rechterarm gemonteerd, tot aan de elleboog, waarna ze die bedient door middel van elektromyografische sensoren op de huid van haar onderarm, die elektrische impulsen van haar onderarmspieren omzetten in digitale impulsen voor de bionische vingers.

Bionische ledematen, die lichamelijke functies die er niet meer zijn overnemen door middel van robottechnologie, behoorden tot enkele jaren geleden nog tot het domein van de sciencefiction, maar ondertussen staat de technologie dicht bij een doorbraak. Alleen: de eerste apparaten die op de markt beginnen te komen, hebben een kostprijs van enkele tienduizenden tot meer dan honderdduizend euro. OpenBionics wil, onder meer door onderdelen te fabriceren via 3D-printers, op termijn de prijs voor een bionische hand naar zo'n 1.500 euro trekken.

Dat is bijna te mooi om waar te zijn, denkt Jos Vander Sloten, professor biomechanica aan de KU Leuven. "Er is een reden waarom medische technologie zijn kostprijs heeft: ze moet uiterst betrouwbaar zijn. Protheses die momenteel worden ontwikkeld, bestaan uit componenten die het resultaat zijn van hoogtechnologische ontwikkeling. Bovendien wordt iedere bionische prothese op maat van de patiënt gemaakt: dat is specialistenwerk, dat eveneens mee in de prijs zit. Bionische technologie staat op dit moment al bijzonder ver: we raken bijvoorbeeld steeds verder op het gebied van het opvangen van spiersignalen. Maar wat we nog lang niet hebben, is bionische technologie die alle functies van menselijke ledematen overneemt."

Superhanden

Het is nog pionierswerk, geeft OpenBionics-medeoprichtster Samantha Payne toe: het bedrijf werd pas in 2014 opgericht, en hun onderzoek zit nog in de beginfase. Maar Tilly Lockey helpt hen om de technologie beter te maken, zegt ze. "Tilly heeft ons enorm veel raad gegeven. Ze zei bijvoorbeeld dat ze er tactiele feedback in wil, zodat de hand haar huid ook vertelt wat ze doet. Dus hebben we er servomotoren in gestoken die een kleine vibratie op haar huid veroorzaken wanneer er iets gebeurt. Hoe dan ook is er nog veel ruimte voor verbetering: we willen dat toekomstige versies nog meer zintuiglijke feedback krijgen, een sensorische aanraking die textuur en temperatuur doorgeeft aan de huid."

Tilly's bionische hand ziet er veel futuristischer uit dan een gewone prothese. Ze werd dan ook ontworpen door de 3D-artiesten achter Deus Ex: Mankind Divided, een videogame die onlangs verscheen en toevallig ook rond bionische technologie draait. OpenBionics werkt ook samen met designers van mediagroep Disney, die toekomstige bionische handen (en benen en exoskeletten, waaraan het bedrijf eveneens werkt) naar personages uit Marvel-superheldenfilms en Star Wars modelleren.

"Vooral voor kinderen en jongeren willen we dat de technologie hen het gevoel geeft dat ze 'superhanden' hebben", zegt Payne. "Andersvaliden voelen zich al achtergesteld ten opzichte van de rest. Met een hand die er uitziet als een 'normale' hand, met een 'normale' huidskleur, geef je ze de impliciete indruk dat ze zich eindelijk kunnen integreren bij gezonde mensen. En dat vinden we een verkeerde invalshoek: ze zijn anders, laat ze hun anders-zijn ook beter omarmen."

Het is een aanpak waartegen, ook in de academische wereld, weinig weerstand bestaat. "Er bestaan voorbeelden van motorrijders die, na een ongeluk, het merklogo van Harley Davidson op hun prothese lieten graveren", zegt Vander Sloten. "Personalisatie van prothetische ledematen helpt de patiënt vaak in zijn aanvaardingsproces."