Barack Obama, prominent lid van de 'rijkeluispartij'
Met het aanvaarden van 366.000 euro voor een toespraak op een conferentie gesponsord door een financiële firma, heeft oud-president Barack Obama zich de teleurstelling op de hals gehaald van progressieve partijgenoten en anderen.
"Zorgelijk", zei senator Elizabeth Warren, vooraanstaand lid van de linkervleugel van de Democraten. "Smakeloos", zei senator Bernie Sanders, die als presidentskandidaat de scheuren in de Democratische partij blootlegde.
Met zijn knieval voor het grote geld - vorige week verdiende Obama nog eens dezelfde som met een interview op een bijeenkomst van adverteerders - vergroot de prominentste Democraat van allemaal opnieuw de afstand tussen zijn partij en de gewone Amerikaan. Hoezeer hij als president ook voor hen is opgekomen, en hoezeer hij als president ook juist de kapitalistische graaiers aan banden probeerde te leggen.
De vergoeding is koren op de molen van Donald Trump, die zich tijdens de presidentsrace vorig jaar opwierp als beschermer van het vergeten volk van de VS: de mannen en vrouwen in fabrieken en op boerderijen die er de afgelopen jaren nauwelijks op vooruit zijn gegaan. Rijkeluiszoon Trump wist die kiezers beter te raken dan lagere-middenstandsdochter Clinton, mede vanwege haar betaalde toespraken voor grote banken. Trump was de man van Main Street, Clinton de vrouw van Wall Street.
Nog steeds geloven zijn kiezers daarin, ook al behartigt Trump vooral de belangen van de rijkste bovenlaag van de VS. Zijn kabinet zit vol bankiers en miljardairs, die zonder al te veel zorg voor de achterblijvers een vrij voortvarende kapitalistische agenda uitvoeren.
Voor veel kiezers lijkt de schijn van belangenverstrengeling erger dan daadwerkelijke belangenverstrengeling. Aanschurken tegen de bovenste 0,1 procent is problematischer dan er deel van uitmaken.
Fêteren
Obama laat zich al sinds zijn vertrek uit het Witte Huis fêteren door zijn rijke en/of beroemde kennissenkring. Je zag hem kitesurfen bij het Caribische privé-eiland van de steenrijke Britse zakenhippie Richard Branson. Je zag hem foto's maken van zijn vrouw Michelle op het jacht van de ook steenrijke platen- en filmmagnaat David Geffen, met weer een tropisch eiland op de achtergrond (dit keer in Frans-Polynesië) en met als medegasten Oprah Winfrey, Tom Hanks en Bruce Springsteen. Tussendoor had hij een lunch met de onvermijdelijke Bono in een (overigens niet zo heel dure) New Yorkse eetgelegenheid.
Daarnaast had je de boekendeal: voor hun Witte Huis-memoires krijgen Barack en Michelle Obama samen naar verluidt 65 miljoen dollar (zo'n 59,5 miljoen euro). "Waarom ook niet?", schreef The New York Times maandag in een commentaar. "Er zijn niet veel presidentiële terugblikken waarvan zo veel valt te verwachten."
Maar juist vanwege die hoge standaarden is het postpresidentiële gedrag van de halve heilige Obama teleurstellend, constateert de krant. Bij elkaar opgeteld toont hij een verrassend gebrek aan gevoel voor de politieke verhoudingen van het moment. Obama heeft aangekondigd zich te gaan inzetten voor de achterblijvers in de VS, maar met de vergoeding voor zijn toespraak bestendigt hij het imago van de Democraten als een rijkeluispartij die het contact met gewone Amerikanen is kwijtgeraakt.
Minderheden
Dat is geen nieuw probleem. De Democraten verloren hun eerste grote groepen blanke arbeiders in de jaren 70 als gevolg van de 'Zuidelijke Strategie' van de Republikeinen. Die zagen dat de Democratische focus op emancipatie van de zwarte onderklasse hen de kans gaf de rednecks los te weken, wat in 1980 leidde tot de verkiezing van Ronald Reagan.
Die 'herschikking' is met de verkiezing van Trump ook in het noorden aanbeland. Met hun blijvende focus op minderheden vergaten de Democraten de grootste minderheid: de blanke onderklasse die vindt dat andere achtergestelden te veel worden voorgetrokken.
De campagne van Bernie Sanders was een teken aan de wand: de economie was voor veel blanke stemmers belangrijker dan emancipatie. De Democratische Partij is in de ogen van de blanke achterblijvers een partij van het establishment geworden.
Vorige maand begon de Democratische partij een 'eenheidstournee', om te laten zien dat de kloof tussen partij-establishment (Clinton) en de opstandelingen (Sanders en zijn aanhang) inmiddels gedicht is. Met zijn speechvergoeding voedt Obama de verdeeldheid binnen zijn eigen partij. De Republikeinen hoeven er niets voor te doen.