De man die een monster uitzweette
Je kunt liedjes zingen of boeken schrijven, maar anderen ontlenen hun roem aan het feit dat ze op overtuigende wijze een monster speelden. Zo iemand was de Japanner Haruo Nakajima, die als eerste Godzilla vertolkte.
Het was in de tijd voor computeranimaties het onmogelijke mogelijk maakten. Special effects - in het Japans tokusatsu genoemd - waren in die dagen voornamelijk een kwestie van acteurs die zich in rubber pakken hesen om schaalmodellen te verwoesten. "We moesten improviseren", verklaarde Nakajima enkele jaren geleden. En dat hij zo zweette in dat pak van 100 kilo. Als hij Godzilla speelde, kon hij achteraf een halve emmer zweet uit zijn onderlijfje wringen.
"Er was geen handboek of plek waar je zulke dingen kon leren", zei hij ook nog. Dus leerde hij het aan zichzelf, door uren in de dierentuin door te brengen en te observeren hoe beren en olifanten zich voortbewogen. "Ik wilde dat mijn monster er geloofwaardig uitzag. Het publiek moest er op een dieper niveau contact mee kunnen krijgen."
Geboren was de acteur in 1929, op nieuwjaarsdag, en hij was 16 toen Japan zich overgaf na de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki. Toen hij negen jaar later Godzilla speelde, was het nog knap moeilijk om in de naoorlogse schaarste aan de vereiste hoeveelheid rubber voor het kostuum te geraken. Hoewel we het ondier daar nu niet meer zo mee associëren, wilde Godzilla aanvankelijk waarschuwen voor de gevaren van nucleaire wapens. 'Je kunt hem zien als symbool van de Japanse haat voor de vernieling die op een mooie dag over het land neerdaalde', schreef The New York Times zuinig toen de film in de VS uitkwam. 'Maar het blijft in de eerste plaats een kinderachtig concept, bedoeld om mensen bang te maken.'
En bang maken deed het monster, op een zo prettige wijze dat de verfilmingen elkaar bleven opvolgen. Tussen 1954 en 1972 kroop Nakajima - die overigens ook in King Kong meespeelde - maar liefst twaalf keer in de huid van het monster. Daarna hing hij zijn pak aan de wilgen, maar anderen zouden het geschubde icoon eindeloos blijven vertolken. De Japanse filmstudio Toho zou na Nakajima's pensionering nog liefst 27 Godzilla-films op de wereld loslaten. Ook Hollywood deed zijn duit in het zakje, met drie producties van telkens weer dezelfde oude wijn in nieuwe zakken. De volgende staat op stapel voor 2019, met Ken Watanabe in een hoofdrol.
Haruo Nakajima bekeek het allemaal nagenietend vanop afstand. Hij accepteerde nog een baantje bij de golfbaan van de Toho-filmstudio's, waar hij niet geheel onwillig aan fans handtekeningen uitdeelde. Hij werd 88 en bezweek aan een longontsteking, laconiek genoeg om de kreet niet respectloos te vinden: Godzilla is dood. Lang leve Godzilla!