VACATURE: aartsbisschop (m)

Monseigneur André-Jozef Léonard biedt morgen, op de dag van zijn 75ste verjaardag, zijn ontslag aan als aartsbisschop van Mechelen-Brussel en voorzitter van de Belgische bisschoppenconferentie. Hij doet dat in een brief aan monseigneur Giacinto Berloco, de ambassadeur van de Heilige Stoel in ons land. Léonard volgt daarmee de procedure die het kerkelijk recht voorschrijft. Het ontslag van de aartsbisschop komt dus allesbehalve als een verrassing.

Eens de ontslagbrief is overgemaakt, liggen er drie scenario's op tafel. "De paus aanvaardt het ontslag, maar vraagt Léonard om nog even verder te doen. Een andere mogelijkheid is dat de paus zelf een apostolisch administrator benoemt die het aartsbisdom bestuurt tot er een opvolger is. Een derde scenario is dan weer dat het college van consultoren, in afwachting van die opvolger, een diocesaan-administrator aanstelt", zegt Kurt Martens, professor kerkelijk recht in Washington. "Hoogstwaarschijnlijk zal de paus Léonards ontslag aanvaarden en hem vragen om nog wat langer aan te blijven", zegt Rik Torfs, professor kerkelijk recht en rector van de KU Leuven.

Geen voorkeur

Maar hoe zit het dan met die opvolging? "Eerst begint de pauselijke nuntius aan zijn consultatieronde. Er wordt een aartsbisdom vacant. Het is aan de nuntius om een analyse te maken van dat bisdom. Hoe zit het daar met het kerkelijk leven? En welk type persoon is er nodig om dat bisdom te leiden? Hij consulteert daarvoor niet alleen clerici, maar ook leken. Ook bij monseigneur Léonard zelf zal gepolst worden naar wie hij als zijn opvolger ziet. Daarna stelt de nuntius een lijst van drie kandidaten op. Die bezorgt hij aan de congregatie van bisschoppen in Rome. Zij beslissen of ze de rangorde van het voorstel volgen of niet, maar ze kunnen het dossier evengoed terug naar af sturen", aldus Martens. Als het dossier goed bevonden wordt, belandt het op het bureau van paus Franciscus. Daar zijn opnieuw drie scenario's mogelijk. "De paus kan het dossier terug naar af sturen. Hij kan akkoord gaan met de congregatie en hun voorstel volgen. Dat betekent dat de eerste op de lijst de nieuwe aartsbisschop wordt. Maar hij kan ook een eigen keuze maken, los van de voorgestelde lijst", zegt Martens.

Monseigneur Léonard lijkt alvast niet wakker te liggen van wat er de komende weken of maanden beslist wordt. "De aartsbisschop heeft geen bijzondere voorkeur voor één bepaald scenario", zegt zijn woordvoerder Jeroen Moens. Vraag is ook hoe snel die opvolging er komt. Bij zijn voorganger kardinaal Godfried Danneels heeft het anderhalf jaar geduurd voor paus Benedictus Léonard aanstelde als Danneels' opvolger. "Deze keer zal het wellicht sneller gaan", zegt Torfs. "Gezien Franciscus' hoge leeftijd zal hij nog wat benoemingen willen doen die de duurtijd van zijn eigen pontificaat overstijgen." Martens is daar nog niet zo zeker van. "Zie het als een strategobord. Als je ziet waar de paus allemaal mee bezig is, naar dat grotere plan, dan denk ik niet dat de benoeming van een nieuwe aartsbisschop Mechelen-Brussel momenteel een prioriteit is", aldus Martens.

Eerste keer VUB

Maar nog belangrijker: wie wordt het? Over Léonards opvolging wordt al een tijdje gespeculeerd. Wordt het de bisschop van Luik, Jean-Pierre Delville? Die van Brugge, Jozef De Kesel? En waarom niet Patrick Hoogmartens, bisschop van Hasselt? Een veelgehoorde naam is die van Johan Bonny, bisschop van Antwerpen. "Het is aan Rome om te beslissen wat er gaat gebeuren. En de bisschop zal kennis nemen van die beslissing", klinkt het bij Bonny's woordvoerder. Bonny zou de Belgische kerk, na de conservatieve Léonard, een progressiever gezicht kunnen geven. Hij is bovendien een Vlaming, na de Waal Léonard belangrijk voor het communautair evenwicht. Al viel Bonny's oproep tot verregaande hervormingen in de kerk afgelopen zomer niet overal in goede aarde. Volgens sommigen solliciteert hij ook iets te openlijk naar de functie van aartsbisschop. En dat zou hem weleens zuur kunnen opbreken. Zeker omdat paus Franciscus al meerdere keren zijn afkeer voor carrièrisme heeft laten blijken.

Léonard zelf laat het voorlopig niet aan zijn hart komen. Hij viert morgen zijn verjaardag met een lezing aan de Vrije Universiteit Brussel. "Het is de eerste keer dat een kerkvorst een officieel bezoek brengt aan de VUB", zegt een trotse Alexander Casier, organisator en politiek secretaris van het Liberaal Vlaams Studentenverbond Brussel (LVSV). "Het is een enorme eer hem te mogen ontvangen." De lezing is live te streamen via het Twitter-profiel van het LVSV.