Auto is populair, maar IS heeft nog wapens
Na de aanslagen in Nice, Berlijn en Londen lijkt het dat Islamitische Staat alleen nog in staat is om goedkope en geïsoleerde terroristen in te zetten die met hun voertuig inrijden op mensenmassa's. 'Vergeet het', zeggen experts. 'IS zal met alle mogelijke wapens blijven strijden.'
In Irak en Syrië lijdt Islamitische Staat de ene zware nederlaag na de andere. In Irak verloor de terreurorganisatie 62 procent grondgebied, in Syrië moesten de fundamentalistische strijders een derde van hun territorium afstaan.
Ook het businessmodel van IS staat op springen. In twee jaar verloor het kalifaat de helft van zijn inkomsten: in 2014 brachten oliebronnen en belastingen nog zo'n 1,76 miljard euro op, in 2016 bedroeg de omzet van de organisatie 807 miljoen euro. Vooral het verlies van de stad Mosoel, betekent een zware militaire en economische aderlating.
Moeilijker op te sporen
Een logische gevolgtrekking van deze gedeeltelijke implosie zou kunnen zijn dat hierdoor de capaciteit om buitenlandse aanslagen te plegen is afgenomen. Een veronderstelling die gevoed wordt door het feit dat recente aanslagen in Europa het werk waren van geïsoleerde daders die geen gebruik maakten van gesofistikeerde wapens maar van vrachtwagens, auto's en messen.
Eigenlijk waren de aanslagen in Brussel van 22 maart de laatste aanval op Europees grondgebied die het werk waren van een uitgebreid netwerk en waarbij gebruik werd gemaakt van explosieven.
Ook de dood van IS-topman Abu Mohammad al Adnani voedt de theorie dat het tijdperk van de georganiseerde internationale IS-operaties ten einde is. Al Adnani stond aan het hoofd van Emni; een speciale eenheid die het best omschreven wordt als de IS-opleidingsschool voor buitenlandse operaties. Op 30 augustus vorig jaar kwam Al Adnani in de buurt van Aleppo om het leven bij een Russische luchtaanval.
Maar de theorie dat de kans op grootschalige zelfmoordacties in Europa is afgenomen, klopt niet, zegt een Belgische inlichtingenbron. "De hypothese dat Islamitische Staat onvoldoende slagkracht heeft om grootschalige buitenlandse operaties uit te voeren, is niet juist. Dat IS steeds minder gebruik maakt van ingewikkelde en grootschalige aanslagen heeft vooral te maken met het feit dat zulke eenvoudige aanvallen voor inlichtingendiensten en politie moeilijker te voorkomen zijn.
"Een grotere terreurcel die gebruik maakt van vuurwapens en explosieven maakt veel meer kans om opgemerkt en opgerold te worden. Een eenmansactie met een voertuig of een steekwapen is helaas veel moeilijker op te sporen."
De kans dat er vroeg of laat een nieuwe bomaanslag in Europa plaatsvindt, is bijzonder groot, zegt de inlichtingenbron. "Islamitische Staat beschikt nog steeds over een krachtig netwerk. De dood van Al Adnani heeft daaraan niets veranderd en zijn functie is zeer waarschijnlijk al door een andere topfiguur ingevuld. De realiteit is dat we ook de komende jaren met alle mogelijk aanslagen geconfronteerd zullen worden: gaande van kleinschalige eenmansacties tot meer grootschalige bomaanslagen. Dit is een probleem dat helaas nog generaties zal aanslepen."
Sam Westrop, directeur van het Institute for Middle Eastern Democracy, zegt eveneens dat aanslagen met auto's en trucks bijzonder moeilijk te verijdelen zijn. "Voor aanslagen met vuurwapens en explosieven zijn veel mensen en veel middelen nodig en daardoor vallen ze veel meer op." Westrop wijst er op dat de IS-propaganda fanatiekelingen wereldwijd aanmoedigt om auto's en trucks te gebruiken als "ultieme maaimachines om zoveel mogelijk mensen neer te maaien."
Coaching vanuit het Midden-Oosten
"Ze zullen op alle mogelijk manieren relevant willen blijven en gewelddaden plegen." Ook terreur-expert Seth Jones zegt dat het terreinverlies in Irak en Syrië niet betekent dat IS minder aanslagen zal plegen. Jones is directeur van het International Security and Defense Policy Center van de Rand Corporation. Mogelijk zal Islamitische Staat in de toekomst een metamorfose ondergaan van militaire organisatie met een grondgebied naar een meer klassieke terreurorganisatie zonder land. Seth Jones heeft het over een "Islamitische Staat 2.0".
Een uitgebreide analyse van IS-aanslagen sinds 2015 in The New York Timestoont aan dat IS bij zijn aanslagen gebruik maakt van alle mogelijke tactieken en strategieën. Zo bestaat er ook de tussencategorie van de 'aanslagen op afstandsbediening' waarbij IS-experts in Syrië of Irak via Telegram berichten in codetaal bezorgen aan daders aan de andere kant van de wereld. Daarbij worden terroristen soms tot enkele minuten voor de aanslag begeleid door een 'coach' in het Midden-Oosten.