Waarom niemand wil achterblijven

Mannen in stoffige shirts slepen kreunende slachtoffers naar brancards omringd door verplegers. Een kind van een jaar of zes huilt hevig, zijn handjes graaien naar zijn bebloede gezicht. Een andere video toont de enorme stofwolken, op een markt nabij Damascus, waar de gevreesde vatenbommen even daarvoor hun dagelijkse werk hadden gedaan.

"Ik kom hier om mijn neefje te zoeken", zegt een oudere man in traditioneel grijs gewaad. "Maar er zijn zoveel lichaamsdelen, ik weet niet wie wie is."

De realiteit van het leven in Syrië is nauwelijks zichtbaar voor de buitenwereld. De strijdende partijen weren journalisten; wat we weten komt vaak van video's die activisten op het internet zetten. De 4 miljoen vluchtelingen buiten Syrië zijn bekend, maar weinig mensen weten dat ruim 7 miljoen Syriërs ontheemd zijn in eigen land, gevlucht voor IS of de strijd tussen oppositiegroepen en het regime.

Het overgrote deel van de doden en vluchtelingen die het conflict de afgelopen jaren veroorzaakte, is echter het werk van Assad. Wat dit conflict zoveel dodelijker maakt dan veel andere burgeroorlogen, en daarom zoveel meer vluchtelingen oplevert, is de ongebreidelde inzet van een luchtmacht tegen burgerdoelen. Neem Douma, een stad nabij Damascus van vroeger een half miljoen inwoners. In 2011 was dit een van de eerste steden waar protesten opvlamden; de plaats is al vier jaar lang het doelwit van constante bombardementen.

Bommen op markt

De dag dat de beschreven beelden werden gemaakt, vielen vier bommen binnen minuten van elkaar op een markt. Zeker 112 mensen stierven, het overgrote deel burgers. Veel van die gewonden werden later doden. Douma is door het regeringsleger omsingeld en medisch personeel mist wat het nodig heeft om mensen te redden. Zoals medicatie, vers bloed, een schone omgeving. Operaties voeren artsen vaak zonder verdoving uit. Negen mensen moesten die dag in Douma ledematen laten amputeren. Later op de dag beschoten Assads troepen de plaats opnieuw. Nu was het doelwit de begrafenis van de slachtoffers eerder die dag. Er is geen ontsnappen aan, geen einde in zicht.

"Daarom ontvluchten meer en meer Syriërs hun land", zegt Kenneth Roth, directeur van Human Rights Watch, in een recente open brief. "Het regime gebruikt zijn vatenbommen overal in oppositiegebied."

Volgens Artsen Zonder Grenzen worden twee miljoen mensen in Syrië belegerd zoals die in Douma, zonder voldoende voedsel en medicatie, onder aanhoudende beschietingen. Zodra die mensen een gaatje in de linies vinden, zijn ze weg - soms direct naar buurlanden, vaak eerst naar elders in Syrië. Maar inmiddels is bijna geen enkel deel van het land nog veilig.

Ook in regeringsgebied vrezen mensen voor hun leven. De hernieuwde verheviging van de bombardementen op wijken in Douma kwam nadat rebellen vandaaruit mortieren op het centrum van de hoofdstad afschoten, vlak voor een bezoek van een Iraanse hoogwaardigheidsbekleder. Zeker elf mensen stierven, terwijl ze wandelden in de straten van Damascus.

Krijgsheren

In oppositiegebieden verder van Damascus, waar rebellen meer controle hebben, lijdt de achtergebleven bevolking vaak onder hun regime. Er is een tekort aan alles: voedsel, water, stroom, brandstof. In de winter kleumen mensen van de kou, in de zomer worden ze geteisterd door droogte. Veel rebellen maken zich schuldig aan afpersing; hun leiders ontpoppen zich soms als krijgsheren die zich verrijken ten koste van de bevolking. Om over IS-gebied maar te zwijgen.

"Er moet meer gedaan worden om de oorzaken van de vluchtelingenstroom bij de bron aan te pakken", betoogde Roth van Human Rights Watch dan ook in zijn brandbrief. Want zolang het geweld in Syrië doorgaat, met Assads vatenbommen voorop, zullen Syriërs blijven zoeken naar veiligheid verder van huis.

► 8-11