Heeft Poetin alles onder controle?
Derk Sauer is mediaondernemer in Rusland en bestuurder van het onafhankelijke Russische mediabedrijf RBC. Hij schreef deze bijdrage op uitnodiging van De Morgen.
De schok had nauwelijks harder kunnen aankomen. Een bomaanslag in de metro van Sint-Petersburg op een paar honderd meter van het befaamde Hermitage Museum, terwijl president Poetin zich even verderop opmaakte om zijn ambtgenoot uit Wit-Rusland te begroeten.
Moskou heeft zijn portie terreur in de laatste decennia wel gehad, maar Petersburg - de geboorteplaats van Poetin en de culturele hoofdstad van Rusland - was als door een wonder altijd gespaard gebleven. Tot deze noodlottige maandag.
De veertien doden en vele gewonden zijn al erg genoeg, maar het had nog dramatischer kunnen uitpakken gezien een door de politie vroegtijdig gedemonteerd explosief.
De inwoners van Moskou en Petersburg waanden zich - zeven jaar na de laatste Tsjetsjeense aanslag - veilig in eigen land. Zij keken meewarig naar de beelden uit Parijs en Brussel en werden door de staatstelevisie in slaap gesust met het mantra dat Poetin en de FSB (opvolger van de KGB) 'alles onder controle' hadden. Ramzam Kadyrov, de president van Tsjetsjenië, hield immers met ijzeren hand zijn republiek onder de duim. Het schenden van mensenrechten werd als een alleszins acceptabele prijs gezien om nieuwe Tsjetsjeense terreurdaden te voorkomen.
Intussen verplaatste de strijd zich naar belendende deelrepublieken, zoals Dagestan en Ossetië. Daar heerst al geruime tijd een low intensity war tussen het lokale gezag en radicale moslimgroepen, waarvan diverse zich - in ieder geval publiekelijk - met IS hebben geassocieerd. Aanslagen en moordpartijen over en weer zijn daar aan de orde van de dag. Maar in de staatsmedia vind je er nauwelijks iets over terug. Geen wonder dat de onrust in het zuiden van Rusland niet geregistreerd wordt door de Moskovieten of Petersburgers.
Golf aan demonstraties
Hoewel het een etmaal later nog steeds niet duidelijk is wie de aanslag heeft gepleegd - er zijn inmiddels al zeker drie versies in omloop - moet toch vooral gevreesd worden voor een aanslag uit de radicaal islamitische hoek. Er wordt gesproken over een zelfmoordaanslag in IS-stijl. Het feit dat er sprake is van twee bommen op verschillende locaties doet sterk denken aan Brussel en duidt op een uitgebreider netwerk of cel. En dat is de grootste nachtmerrie voor de Russische autoriteiten, die toch al voor een heel spannend jaar staan: op 17 juni start uitgerekend in Sint-Petersburg de Confederations Cup, de generale repetitie voor het WK voetbal in 2018.
Het WK moet het succes van de Spelen in Sotsji nog overtreffen - en Poetins Rusland nogmaals in het zonnetje zetten als een land dat herrezen is uit zijn as. Daar past de angst voor terreur natuurlijk niet bij, waardoor menige buitenlandse bezoeker zich mogelijk laat afschrikken. En dan zijn er komende maart de presidentsverkiezingen die moeten leiden tot een glorieuze herverkiezing (voor de laatste keer?) van Poetin.
Oppositieleider en anticorruptieactivist Alexei Navalni en zijn beweging van veelal jonge demonstranten dreigen al roet in het eten te gooien. Een onderzoek (en een YouTube-filmpje dat inmiddels 16 miljoen keer is bekeken) naar de vele paleizen en jachten waarover Poetins alter-ego - premier Medvedev - beschikt, leidde tot een onverwachts grote golf aan demonstraties over heel Rusland. Dit hoofdpijndossier is al erg genoeg voor de machthebbers in het Kremlin.
Het is voor Poetin (en uiteraard de Russische burgers) te hopen dat de aanslag in Petersburg een geïsoleerd incident is van een lone wolf. Zo niet, dan lijkt Rusland toch een hoge prijs te moeten betalen voor de inmenging in Syrië, die de brandstof zal zijn voor de IS-terreur.