Wie is nog bezig met de onderwijsvluchteling?

De herfstvakantie is achter de rug. Voor veel jongere (én oudere) leraren is dit een noodzakelijk rustpunt in het eerste trimester. Batterijen werden opgeladen. In veel gevallen bestond die vakantieweek ook uit het voorbereiden van lessen en andere activiteiten om met voorsprong aan de volgende weken te beginnen.

Voor veel nieuwkomers in het onderwijs is de herfstvakantie ook een eerste realitycheck. Na twee maanden lesgeven zijn de wittebroodsweken voorbij. Starters hebben ondervonden wat het is om in het onderwijs te staan en maken een eerste balans op: biedt de school kansen om je onderwijsdromen waar te maken? Of knaagt de onzekerheid van de job, de hoeveelheid en verscheidenheid van taken, de beperkte tijd voor professionalisering? Komen de eerste twijfels? Lonk je al naar een job buiten het onderwijs?

Wanneer de balans overslaat richting exit, dan wordt een leraar een 'onderwijsvluchteling': een talentvolle onderwijsmens die - versmacht door het systeem - geen andere uitweg ziet dan te vluchten.

Hervormingen blijven uit

Want geef toe, wie heeft sinds de alarmerende berichten over de vele leraren die binnen vijf jaar het beroep verlaten nog iets gehoord van het beloofde en noodzakelijke loopbaanpact? Het hertekenen van de opdracht van de leraar (de schoolopdracht) is strategisch uitgesteld door eerst een wetenschappelijk onderzoek uit te schrijven. Over aanvangsbegeleiding wordt enkel nog gesproken in de context van het installeren van een vervangingspool met beginnende leraren, zodat zij toch een jaar werkzekerheid hebben.

Is het dat wat beginnende leraren nodig hebben? Van klas naar klas gaan om zieke collega's te vervangen? Is het niet beter om beginnende leraren een jaar voor een vaste klas te zetten en ervaren collega's in te schakelen voor de vervangingen? Dat is toch niet zo gek? Het biedt zelfs het voordeel dat wanneer er geen vervangingen nodig zijn, ervaren collega's beginnende leraren kunnen ondersteunen of aan co-teaching doen.

Veel politici claimen de stem van de leraar in de klas te vertolken, maar als het op het doorvoeren van concrete en vooral relevante maatregelen aankomt, ontbreekt al eens de politieke moed. Het is nochtans vijf na twaalf: de maatschappelijke uitdagingen zijn gigantisch én er komt een lerarentekort aan. We hebben alle talentvolle en gemotiveerde leraren nodig.

Moeten we dan wanhopen en bij de pakken blijven zitten? Geenszins. Indien het beleid zijn verantwoordelijkheid niet opneemt, is er nood aan krachtige bewegingen van onderuit. Het is aan elk van ons om de marges van het systeem op te zoeken.

Deze bijdrage richt zich niet enkel tot beleidsverantwoordelijken; het is in de eerste plaats een warme oproep aan al wie in het onderwijs staat: neem het heft in handen, ontwikkel initiatieven om elkaar en vooral ook nieuwe leraren te ondersteunen. Durf als leraar samen met je collega nieuwe dingen uit te proberen, neem de startende collega serieus en weet dat hij of zij het vaak lastig heeft om zich staande te houden. Kijk over de klasmuren heen, help elkaar en moedig elkaar aan. Aanvaard hulp. Denk als directie na over hoe je opdrachten van beginnende en ervaren leraren invult: stimuleer wie van de begane paden durft af te wijken, creëer ruimte voor samenwerking en ondersteuning.

Ruimte geven

Mevrouw de minister, heb de moed om nog deze legislatuur concrete maatregelen te nemen die voor onze beginnende leraren een kwaliteitsvolle start en een boeiende loopbaan mogelijk maken.

Een krachtig onderwijsbeleid toont zich vooral door te voorzien in ruimte en middelen om leraren gericht in te zetten op hun sterktes, niet per se door hen vast te zetten voor een jaar of voor het leven. Professionals die ruimte krijgen, staan graag en goed voor de klas. Vluchten hoeft dan niet meer.

Medeondertekend door Bert Smits, Stijn Dhert, Ann Martin, Bavo Wouters, Saskia Vandeputte, Els Consuegra, Pat Vandewiele, Ronny Vanderspikken, Lies Lambert, Kristof Bleus, Maaike Eggermont, allen lid van het Mysterie van Onderwijs.