Bij De Lijn is de tank bijna leeg
'Welk toekomstperspectief hebben wij nog?' De chauffeurs van De Lijn leggen vanaf vrijdag vier dagen het werk neer omdat ze geen plaspauzes meer kunnen nemen en ontevreden zijn over hun loon. Het gevolg van de dreigende liberalisering.
"In 2020 loopt het beheerscontract tussen De Lijn en de Vlaamse regering af. Tegen dan moet ons bedrijf de vergelijking met de privésector doorstaan", zegt Roger Kesteloot, directeur-generaal bij De Lijn. Niets aan te doen, klinkt het. Om de benchmark met privémaatschappijen te overleven, moet De Lijn strakker en efficiënter. Elke euro wordt omgedraaid. Anders dreigt De Lijn te verdwijnen.
Dat verklaart, in een notendop, waarom een schijnbaar banale loondiscussie bij De Lijn dreigt te ontaarden in een staking. In de onderhandelingen over een nieuwe cao vragen de vakbonden een opslag van 1,1 procent, de maximale verhoging die de sociale partners op nationaal niveau hebben onderhandeld. Maar de directie geeft geen krimp. 1 procent kunnen ze krijgen, meer niet. Waarvan de helft via een eenmalige bonus.
En wat met die andere 0,1 procent? "Ik denk dat wij een eerbaar voorstel hebben gedaan. Meer kunnen we echt niet doen", zegt Kesteloot. Het verschil bijpassen zou neerkomen op een extra kost van ruim 6 miljoen euro. Die heeft hij niet.
Blokkades
Het geduld van de vakbonden is op. Na maanden onderhandelen dienden zij midden juni een stakingsaanzegging in. Als er binnen de twee weken geen officieel cao-voorstel kwam, zouden ze het werk neerleggen. "Op 23 juni, de allerlaatste dag, kwam de directie plotseling met een voorstel op de proppen. Te nemen of te laten", zegt Jan Coolbrandt van ACV Openbare Diensten. Te laten, dus.
Resultaat is dat de christelijke, socialistische en liberale vakbonden vanaf vrijdag vier dagen het werk neerleggen. Het front roept alle werknemers op om minstens één van die vier dagen te staken, meer mag ook. In ruil krijgen ze een stakingsvergoeding van 30 à 35 euro per dag. Hoewel de vakbonden vragen om geen blokkades op te werpen, komen de personeelsleden wel samen aan de stelplaatsen van De Lijn.
"De actie is een ramp", zegt Kesteloot. Dat er gestaakt wordt, is vervelend. Maar dat de staking wordt uitgesmeerd over vier dagen, maakt het nog moeilijker. "Dat betekent dat onze reizigers vier dagen lang geen zekerheid krijgen." In een persbericht spreekt de Vlaamse vervoersmaatschappij van een "kortzichtige" en "onbegrijpelijke" beslissing.
Feit is wel dat de personeelsleden op hun tandvlees zitten. Bij de vorige cao in 2015 werd hun maximale loonsverhoging ook maar gedeeltelijk ingevuld, onder andere via maaltijdcheques. "Het leven wordt duurder, maar onze lonen volgen niet", zegt Steven Steyaert van de socialistische vakbond. De gemiddelde chauffeur verdient 1.700 euro netto per maand. Geen grootverdiener, maar ook geen sukkelaar.
Grootste bron van frustratie is niet zozeer de afvlakking van de loonsverhoging, maar de lasten die erbij komen. De directie van De Lijn eist dat de personeelsleden in ruil voor hun bonus een flexibilisering van de arbeidsvoorwaarden aanvaarden. "Wij vragen dat zij bereid zijn om te praten over een soepelere arbeidsorganisatie. Dat is nodig tegen 2020", zegt Kesteloot.
Maar bij de vakbonden menen ze intussen te weten wat 'flexibiliseren' betekent. Veel chauffeurs rijden nu al in gesplitste shifts. Zij beginnen vroeg, gaan enkele uren naar huis, om 's avonds laat te eindigen. Stoppen voor een plaspauze gaat niet, laat staan voor de lunch. "Elke minuut die De Lijn van het tijdschema kan afknijpen, is een besparing. Maar chauffeurs moeten achtervolgen", zegt Coolbrandt.
Volgens de vakbonden wordt het belang van de benchmark opgeklopt. De andere regionale vervoersmaatschappijen MIVB en TEC zitten in hetzelfde schuitje, maar gaan daar soepeler mee om, klinkt het. Dat wijst er volgens hen op dat er ook een ideologisch-strategische visie meespeelt.
Ongeduldige passagiers
De druppel die de emmer deed overlopen, is het voorstel om de arbeidsduur te annualiseren. Officieel werken bus- en tramchauffeurs in een 38 urenweek, maar door een tekort aan personeel wordt er veel geschoven met shifts. Tot nu toe worden de overuren per trimester gladgestreken. Maar straks zou dat per jaar gebeuren. Dat betekent: nog meer gekke shifts.
Tweede twistpunt is de 'maximalisering' van de uren. Van de uren die een chauffeur werkt, wil de directie dat hij er zoveel mogelijk achter het stuur doorbrengt. Klinkt logisch, maar volgens de vakbonden is die evolutie doorgeslagen. "We hebben geen tijd meer om voor de rit de papieren in te vullen", klinkt het. "Op dat moment staan de passagiers al ongeduldig op de deur te kloppen."
Wazige toekomst
Een wazige toekomst, dat vat het probleem volgens Coolbrandt samen. "Welk perspectief hebben wij nog?", werpt hij op. "Gaat De Lijn straks nog bestaan? Of gaat de overheid alles privatiseren?" De helft van de chauffeurs werkt al voor private onderaannemers. Zij dragen dezelfde uniformen en rijden met dezelfde bussen als chauffeurs van De Lijn, maar meestal aan slechtere arbeidsvoorwaarden.
Gisteravond zette de directie van De Lijn alles op alles om een staking te vermijden. "Mijn deur staat altijd open", zegt Kesteloot. Er is sprake van informele gesprekken, maar die leverden voorlopig niets op. Eerst willen de vakbonden garanties - lees: extra budget. "Het is niet met ons dat Kesteloot moet spreken, maar met de regering", zegt Steyaert. "Het wordt tijd dat De Lijn voor zichzelf opkomt."