Iedereen Einstein in Ringland-stad

Wetenschapper worden kan nu ook zonder universitair diploma. Met duizend zullen ze zijn, de burgerwetenschappers, verspreid over heel Antwerpen. Via www.curieuzeneuzen.eu kunnen zij zich vanaf vandaag vrijwillig aanbieden in de hoop dat ze geselecteerd worden om de luchtkwaliteit te meten. Het enige dat ze daarvoor moeten doen is een maand lang een proefbuisje aan hun raam hangen.

Vlinders tellen, plantjes kweken of vogels spotten: steeds vaker leveren Belgen hun bijdrage aan de wetenschap. Dankzij 'citizen science' kan een gigantische hoeveelheid data worden verzameld, die nadien door echte wetenschappers wordt verwerkt. Voordeel is dat het goedkoop is en dat burgers gesensibiliseerd worden rond maatschappelijke thema's. Nadeel is dat niet iedereen overtuigd is van de kwaliteit. Amateurs maken sneller een foutje dan iemand die een specifieke opleiding heeft gevolgd.

'Er hangt iets in de lucht', zo staat er op het makelaarsbord van Ringland dat vanaf vandaag opduikt op Antwerpse gevels. Aan dat bord worden proefbuisjes vastgemaakt. "De deelnemers moeten die buisjes opendraaien, zodat de stof die erin zit in contact komt met de buitenlucht", zegt professor Roeland Samson (UAntwerpen), die het project coördineert. "De stof in de buisjes reageert met de stikstofdioxide in de lucht. Na een maand meten we hoeveel er van die stof overblijft in elk buisje. Hoe minder er overblijft, hoe meer er 'weggereageerd' is en hoe vuiler de lucht."

Aardbeiplantjes

Samson is niet aan zijn proefstuk toe, want twee jaar geleden deelde hij ook al duizend aardbeiplantjes uit in Antwerpen. Toen moesten burgers die plantjes een maand lang buiten op de vensterbank zetten, waarna de hoeveelheid fijn stof op de blaadjes werd gemeten. "Dit keer is de beleving anders, maar het opzet is gelijkaardig. Na één maand hebben we nauwkeurige gegevens over de luchtkwaliteit, die verschillen tussen buurten, en zelfs straten, in kaart brengen", zegt Samson.

Het initiatief gaat uit van Ringland, de Antwerpse burgerbeweging die ijvert voor de overkapping van de Ring. Ondanks het feit dat de studie door de UAntwerpen en de Vrije Universiteit Brussel wordt geleid, heeft ze dus op voorhand al een duidelijk maatschappelijk doel. Is dat wel koosjer? Samson windt er geen doekjes om: de resultaten over de luchtkwaliteit zullen sowieso slecht zijn. Kan niet anders, want Vlaanderen is een van de slechtste leerlingen in Europa. "Maar de studie gebeurt op een verantwoorde wetenschappelijke basis."

Weerklank

Voor Ringland draait de studie niet alleen om de resultaten, maar ook om de maatschappelijke weerklank. Het project moet in Antwerpen zo veel mogelijk aandacht krijgen. "Ook verenigingen, scholen en bedrijven kunnen bijvoorbeeld meedoen", meldt Ringland.

Na de meetperiode van 30 april tot 28 mei zullen alle deelnemers hun eigen resultaat kunnen inkijken, zodat ze weten hoe het zit met de luchtkwaliteit in de buurt. Naast stikstof wordt ook de hoeveelheid fijn stof berekend die door dieselwagens wordt uitgestoten.

Zelf kijken de wetenschappers het meest uit naar de impact die urbanisatie heeft op luchtkwaliteit. Zo willen zij metingen in smalle straten vergelijken met die in open ruimtes. Ook tussen verschillende soorten bebouwing wordt gezocht naar hun impact op de luchtkwaliteit. Daarnaast is deze studie een nulmeting voordat de lage emissiezone volgend jaar ingaat. De wetenschappers willen dezelfde studie later herhalen om na te gaan welk effect die lage emissiezone heeft op de gezondheid.

Schepen van Leefmilieu, Nabilla Ait Daoud (N-VA), steunt de actie. "Wij hebben al een uitgebreid gamma aan meetstations, maar het is altijd goed om die te valideren met extra gegevens. Vandaar dat wij bereid zijn om een subsidie toe te kennen aan dit project." De beslissing over de subsidie wordt vandaag genomen door het Antwerpse college.