Johannes Vermeer schittert weer
Vanaf 30 maart zal Brieflezende vrouw(1662-'63) van Johannes Vermeer weer in zijn vroegere schittering te zien zijn in het Rijksmuseum in Amsterdam.
Brieflezende vrouw, niet groter dan 46 bij 39 centimeter, is een van de circa 35 schilderijen die we momenteel nog kennen van Johannes Vermeer (1632-1675), de Hollandse meester van het adembenemende licht en samen met Rembrandt en Frans Hals een van de grote drie uit de Hollandse Gouden Eeuw. Het werk toert momenteel nog door Japan. Het is trouwens deze tournee langs drie Japanse musea die zorgde voor de noodzakelijke financiering van de restauratie.
In 1791 vermeldde een veilingcatalogus: "het bevallig licht en donker geeft een schone welstand". Maar door de jaren werd het 'bevallig licht' in het schilderij almaar doffer en het geroemde 'koele blauw' almaar fletser. De mogelijkheid om het vergeelde vernis te verwijderen en het doek te restaureren diende zich aan toen enkele Japanse musea het werk graag in bruikleen wilden hebben. In ruil vroeg het Rijksmuseum aan de drie Japanse musea om een substantiële bijdrage te leveren aan de restauratiekosten. Meteen na zijn behandeling vertrok het schilderij dan ook naar Azië als onderdeel van de tentoonstelling Communication: Visualising Human Connection in the Age of Vermeer.
De expositie deed achtereenvolgens Kyoto en het Miyagi Museum of Art in Sendai aan, vlak bij het epicentrum van de aardbeving van 11 maart 2011. Het museum liep daarbij minimale schade op, zodat de tentoonstelling met Vermeer toch kon plaatsvinden. Op dit moment hangt het werk nog in Bunkamura Museum of Art in Tokio.
Sinds zijn ontstaan in 1662-'63 heeft het werk geleden onder de tand des tijds en onder een aantal onzorgvuldige overschilderingen, waarvan de verf inmiddels ook nog eens verkleurd was.
Voordat de jongste restauratie begon, werd het werk in detail onderzocht en werden vijf piepkleine staaltjes verf genomen, zodat men over voldoende informatie beschikte om het schilderij in zijn vroegere luister te herstellen.
Liefdesbrief
Tijdens een restauratie in 1928 was men ervan uitgegaan dat drie kleine vlekjes op een vel papier pareltjes waren. De restaurateur voegde daarom drie gele stippen toe om de 'parels' te laten oplichten. Recent onderzoek heeft uitgewezen dat de witte vlekjes reflecties op het tafelkleed zijn. Daarom werden de gele stippen opnieuw verwijderd.
Nog in 1928 werd de poot van een stoel smaller gemaakt. De huidige restauratoren hebben aan de hand van een reproductie van het Vermeerschilderij uit 1894, documentatiemateriaal over 17de-eeuwse Spaanse stoelen en originele verfresten in het schilderij besloten de poot opnieuw breder te maken. Ze ontdekten ook een serie bronzen siernagels aan de zitting van de stoel, die tijdens een vroegere restauratiebeurt gewoon overschilderd waren.
De grootste vooruitgang werd geboekt door de verwijdering van de vergeelde vernis, waardoor het schilderij opnieuw beter 'leesbaar' is en zijn koele blauwe tonen heeft teruggekregen.
Of de afgebeelde vrouw in haar modieuze blauwe vestje zwanger is en of ze een liefdesbrief aan het lezen is, blijft evenwel een raadsel. Die geheimen geeft het doek alsnog niet prijs.