De preformatie mislukt Hoofd koel houden

Ja, het is een zware crisis. Ze toont aan dat het voor de democratische partijen momenteel onmogelijk is om via onderhandelingen tot een nieuwe staatshervorming te komen. Wiens schuld is dat? Die van Elio Di Rupo? Heeft hij te weinig lef getoond in zijn institutionele aanpak? Heeft hij het ongeduld onderschat van de Vlamingen, die een Copernicaanse revolutie verwachtten? De man heeft zich grenzeloos en met grote staatszin ingespannen. Maar hij is op de onverzettelijkheid van Bart De Wever gestoten, en op het gebrek aan moed van een CD&V-voorzitter die geen ogenblik van de zijde van zijn nationalistische mentor week. Wat moet er nu gebeuren? We moeten allereerst denken aan de burgers, aan alle burgers, van Aarlen tot Oostende. Wat zij willen is vrede, stabiliteit, welvaart. Het zou dus onverantwoord zijn om het land in een politieke chaos te storten. Ondanks de fundamentele tegenstellingen zal een institutionele hervorming er toch komen door onderhandelingen tussen Vlamingen en Franstaligen. Verdeeldheid bij de Franstaligen kan hun positie alleen maar verzwakken. Daarom moeten de Franstaligen naar eenheid streven. Want vanaf nu moeten we ons voorbereiden op alle mogelijke en denkbare scenario’s.

Edmund Burke

‘All government, indeed every benefit and enjoyment, every virtue and prudent act, is founded on compromise.’ E. Burke (B. De Wever's hero)

Onverzoenbaar

De goden alleen weten hoe hard de preformateur heeft gewerkt aan een evenwichtig vredesakkoord tussen de Belgen, en hoe dicht hij zijn doel was genaderd. Tenslotte is de preformatie gestrand op ordinair marchanderen op de markt. 500 miljoen voor Brussel, 300 miljoen, uiteindelijk 250 miljoen, bood de preformateur. Maar het lukte niet meer.

De jaren naast elkaar leven en de drie jaar vergeefs onderhandelen hebben het wederzijdse vertrouwen zozeer weggenomen dat een klein incident, één foute uitspraak, voldoende was om de twijfel over elkaars intenties weer te doen groeien. De Vlamingen over de beloofde financieringswet, de Franstaligen over de gebroken belofte van Bart De Wever over Brussel. Daar was inderdaad een ‘herenakkoord’ over en hoe begrijpelijk de vraag van De Wever ook was, er is toen iets gebroken tussen de twee tenoren, Di Rupo en De Wever. Ze bleken beiden niet in staat verder te gaan dan ze wilden gaan. Voor De Wever begint dat pathologisch te worden. Tenslotte heeft hij op geen enkel ogenblik ooit al ‘ja’ gezegd.

Hoe moet het nu verder? De Koning is in het verleden al uiterst creatief geweest, maar een ‘verzoener’, een ‘conciliateur’, dat hebben we nog niet gehad.

Wat vaststaat is dat de tijd begint te dringen. Over een maand komt het parlement weer samen en moet de regering in feite haar beleid voorstellen. Een nieuw kabinet op 12 oktober zullen we niet meer halen. Allerheiligen is te vroeg, misschien Sinterklaas ook. Kerstmis dan maar?

Bijna-land

Na het bijna-akkoord over BHV (Pasen) nu een bijna-staatshervorming: België is een bijna-land.

Wat willen jullie?

Onbegrijpelijk. En in dit stadium volstrekt onverantwoordelijk. Terwijl een akkoord binnen handbereik lag, hebben N-VA en CD&V het enorme risico genomen om alles op te blazen.

Los van de doffe woede, van de totale verbijstering, van de eindeloze ontgoocheling, willen wij de burgers van het noorden van het land iets vragen: wat willen jullie eigenlijk? Zouden jullie niet heel tevreden geweest zijn als jullie een splitsing van B-H-V zonder enorme compensaties hadden gekregen, een transfer van bevoegdheden voor 15 miljard, een nieuwe financieringswet, responsabilisering, alle voorwaarden opdat het zwaartepunt van het land zich zou verplaatsen, met een gespreide, voorwaardelijke betaling van 500 miljoen euro aan Brussel?

Wij begrijpen de eisen van Vlaanderen niet langer. Na alles wat al verworven was, had een klein beetje vertrouwen moeten volstaan om de laatste hindernis te nemen. Het is belachelijk en beschamend dat de sinds juli afgelegde weg doodloopt op een triviaal meningsverschil over Brussel.

Als een andere preformateur dan Elio Di Rupo een evenwichtig compromis vindt, zullen wij daar blij om zijn. Maar vandaag lijkt het allemaal een enorme verspilling. En we hopen dat de burgers van het noorden van het land deze gemiste kans in de toekomst niet bitter zullen betreuren. Gisteren besloot Elio Di Rupo zijn toespraak als volgt: “Ik hoop dat wij in vrede kunnen blijven samenleven.” Die woorden hadden we liever nooit gehoord.

Tot elkaar veroordeeld

Het was Elio Di Rupo al dagen aan te zien. Hij zag er moe uit. Uitgeput. Teleurgesteld. Geknakt. Gisteren was het dan zover. Hij is mislukt. Maar ook: ere wie ere toekomt. Di Rupo was ver geraakt. Hij is de eerste Franstalige toppoliticus die er ooit in geslaagd is voorstellen tot aanpassing van de staatsstructuren te formuleren die de Vlamingen konden bekoren, en het lukte hem de Franstalige partijen daarin een eind mee te krijgen. Maar toen de Franstalige partijen hun symbool - de riante symfonie die ze voor Brussel gedicht hadden - moesten herschrijven in de fa-sleutel van de financiële responsabilisering, klapten ze toe. Exit Elio Di Rupo.

Mét hem is ook Bart De Wever mislukt. Hij leidde de Vlaamse delegatie naar prioriteiten die hij ten dele binnenhaalde, en naar toegevingen waarvoor hij de nek uitstak. Hij overtuigde Di Rupo ver mee te gaan. Maar kreeg hem en zijn taalgenoten uiteindelijk niet over de responsabiliseringsgrens.

Wat nu? De koning houdt het ontslag van Di Rupo in beraad en begon al zijn consultaties. Wat kan hij doen? Een depanneur aanstellen? Of een pre-preformateur? Of meteen Bart De Wever het veld insturen, zoals de Franstalige partijen willen? Om wat te doen, dan? Een andere coalitie uittesten, met de liberalen? Of aansturen op nieuwe verkiezingen, in de hoop dat de kiezer de machtsverhoudingen zal wijzigen? Niets van dit alles zal veel oplossen. De waarheid is dat de PS aan Franstalige zijde de sterkste partij is en blijft en de N-VA aan Vlaams zijde; dat een coalitie zonder die twee zo goed als onmogelijk is, en dat in gelijk welke coalitie die twee hoe dan ook de sterkste partij van hun landsdeel zullen zijn.

Zij moeten dit oplossen. En zullen dat vlug moeten doen. Of zij verliezen hun legitimiteit en de burgers hun welvaart.

N-VA nooit tevreden

‘...denkt dat de N-VA nooit tevreden zal zijn tot Vlaanderen onafhankelijk is. Ben ik even blij dat ik in Brussel woon.’

Serieus praten

Het is fout beginnen lopen toen de roemruchte financieringswet op tafel kwam. De Wever moet er voorgesteld hebben dat Di Rupo de eerste Waalse premier kon worden sinds 1974. Daarmee deed De Wever een perfide voorstel: hij weet ook dat elke premier, om aan de macht te komen en te blijven, zware concessies moet doen aan de tweede piloot. Di Rupo is te snel geweest om in dit scenario mee te stappen.

Naar buitenuit hield hij een slag om de arm (‘preformateur’, je moet er maar opkomen) maar in de praktijk leidde hij de debatten. Maar ook De Wever heeft zijn hand overspeeld. Hij begreep veel te laat dat voor de Franstaligen de mening van CdH en Ecolo er voor de PS wél toe deed. Omdat De Wever aan Vlaamse kant een vleugellamme CD&V en een politiek lichtgewicht als de SP.A gewoon was, verslikte hij zich in die Franstalige unanimiteit. Fout van De Wever.

Toen hij dan het partijtje armworstelen begon rond de financieringswet, was het kalf al verdronken. De Franstaligen hadden de aanvankelijke mokerslag van 13 juni eerst in verspereide slagorde opgevangen maar door de forcing van De Wever herstelde het front zich. Aan Vlaamse kant begon het front bovendien barsten te vertonen, wat de Franstaligen als muziek in de oren moet hebben geklonken.

Zo is alles fout gelopen, wegens verkeerde inschattingen en strategische spelletjes. Laat ons daarom maar van voren af aan beginnen. En, zo mag ik hopen, laat Elio en Bart met open geest en een eerlijke wil om te slagen eens serieus met mekaar praten. Beiden zijn de chefs maar geen dictators. Laat er ruimte zijn voor de coalitiepartners. Iedereen wil toch meetellen?

Boedelscheiding?

Waarnemers zijn van mening dat de koning niet anders kan dan het ontslag van Elio Di Rupo, dat hij het voorbije weekend nog weigerde, te aanvaarden. Daarna moet hij proberen om via nieuwe consultaties een bemiddelaar te vinden. Er wordt nu ook geopperd om de liberale partijen bij de onderhandelingen te betrekken, maar het is duidelijk dat de situatie complexer is dan ooit, temeer omdat de mogelijke oplossingen al uitvoerig zijn besproken tijdens de vorige crisis, die in 2007 begon. Als de huidige crisis aansleept, zit er niets anders op dan de Belgen weer naar de stembus te roepen. Of om openlijk te onderhandelen over de verdeling van het land.