Naaktmodellen staan in de kou

Malaise in de Parijse kunstwereld. Als het van La coordination des modèles d'art - een actiegroep die ijvert voor de rechten van naaktmodellen - afhangt, zullen Franse kunstenaars en academies het binnenkort zonder naaktmodellen moeten stellen. De modellen pikken het niet dat zij, een beroepscategorie die deel uitmaakt van een lange historische traditie, voor een appel en een ei moeten werken. Ook op een werkloosheidsuitkering tussen twee opdrachten, ziekteverlof en een pensioen van de overheid hoeven ze niet te rekenen. "Frankrijk is een land met uitgebreide rechten voor werknemers", klinkt het bij de actiegroep. "Wij willen ook aanspraak maken op die rechten."

De naaktmodellen richten hun pijlen vooral op Aurélie Filippetti, de Franse minister van Cultuur. Zij is de vrouw die moet onderhandelen over de status van de naaktmodellen. "Wij moeten beschermd worden zodat de moeilijkheden en risico's van het vak geminimaliseerd worden."

Kunstenaarsstatuut

En moeilijkheden genoeg, zo blijkt. "We moeten vaak in onhygiënische omstandigheden werken", getuigt model Corinne Mafiodo in de Franse krant La Libération. "Er zijn zelden lakens waarop we ons kunnen leggen en omkleden moet meestal in de wc." Ook het statuut van de modellen is een heikel punt. In Frankrijk worden ze beschouwd als tijdelijke werknemers: betaald per uur en zonder recht op ziekteverlof.

Volgens het Franse arbeidsrecht vallen ze daarmee in dezelfde categorie als fotomodellen uit de mode-industrie. Een categorisering die de naaktmodellen doet steigeren. "Wij eisen een kunstenaarsstatuut", zegt Maria Clark van La coordination des modèles d'art. "Onze job wordt vaak gezien als een studentenjob of hobby, meestal voor vrouwen. Dat klopt niet. Wij zijn professionals, mannen en vrouwen, die 25 tot 35 uur per week hard werken. Naakt poseren is een vak. Wie daarvoor kiest, verdient status en respect."

Status. Het is een woord dat meermaals terugkeert in het betoog van de groepering. Voor de modellen is het immers belangrijk om dezelfde erkenning te krijgen die Lise Tréhot, de muze van de impressionistische schilder Renoir, en Victorine Meurent, muze van Manet, in de 19de eeuw in kunstkringen te beurt viel.

Het is niet fout te dromen, maar of ieder naaktmodel de vergelijking met Tréhot of Meurent kan doorstaan, is te betwijfelen. "Vrouwelijk naakt is een lange tijd taboe geweest", zegt professor kunstwetenschappen Marjan Sterckx (UGent). "Oorspronkelijk waren mannelijke naaktmodellen de norm. Vrouwelijk naakt werd pas vanaf de 17de à 18de eeuw aanvaard. Vanaf de 19de eeuw vond het meer ingang, maar de naaktmodellen waren toch vaak prostituees of meisjes van lager allooi. Wie het deed, werd lange tijd scheef bekeken."

Vrijwilligers

Die tijden zijn intussen lang voorbij. Maar makkelijk hebben beroepsmodellen het evenmin. Dat bleek eerder in 2008 toen Parijse modellen, eveneens op initiatief van La coordination des modèles d'art, naakt de straat op kwamen om meer respect van de staat te vragen. Aanleiding was het verbod op le cornet, een papieren hoorntje dat op het einde van iedere schilderles gevuld werd met fooien voor het naaktmodel. Het verbod betekende een inkomensverlies voor ieder model in de sector. Ook in Italië kwamen naaktmodellen datzelfde jaar met gelijkaardige eisen op straat.

In België bestaat geen officiële vereniging van naaktmodellen. Wie in een academie naakt poseert, doet dat meestal voor een vrijwilligersvergoeding. Fotomodellen die bloot gaan, zitten dan weer veilig bij modellenbureaus. Slechts enkelingen werken met een vast contract als naaktmodel. De PXL Hogeschool in Hasselt heeft bijvoorbeeld drie modellen vast in dienst.