De panda is geen evolutionaire loser
Om het uitsterven te verklaren heeft de mens geen evolutietheorie maar een spiegeltje nodig
De reuzenpanda is gedoemd om uit te sterven. Eigen schuld dikke bult. Moet je maar geen trage bamboevreter zijn die zelden zin heeft in seks en die eigenlijk een vleeseter hoort te zijn. Je hoort deze redenering vaak, maar klopt ze wel?
Vanuit evolutionair standpunt was het ontstaan van een gespecialiseerde grote vegetariër in de Chinese bamboewouden bijna voorspelbaar: een zeer talrijke voedselbron, maar moeilijk aan te boren en te verteren. Toevallig waren de organismen die hier een mouw aan wisten te passen beren, doorgaans omnivoren. Waarom geen hoefdieren? Niet alles is te voorspellen in evolutiebiologie. Mogelijk was het verteringsapparaat van herkauwers al te gespecialiseerd om over te schakelen op iets helemaal anders en was een omnivoor flexibeler.
Als enige groot zoogdier in Azië is de reuzenpanda aangepast aan het verteren van bamboescheuten en het overleven in die omgeving. Geen andere soort doet het hem na. Van slecht verteerbaar voedsel heb je veel nodig om meer te doen dan alleen overleven, zo'n 20 kilogram per dag voor een beertje van 100 kilogram. En zelfs in een bamboerijke omgeving is het aandeel eetbare scheuten zeer klein. Hun levensritme is overigens vergelijkbaar met dat van luiaards: ook die dieren zijn traag, leven traag, planten zich traag voort omdat hun vertering zeer moeizaam is, ook omdat ze de bladeren die ze eten moeilijk te verteren zijn. Panda's verspillen dan ook weinig energie in seks en zoeken niet naar een partner als ze de kans op succesvolle voortplanting klein achten. Enkel een topfitte pandavrouw kan het zich veroorloven om een jong te dragen en te zogen, alleen een topfitte beer kan zich de zoektocht naar een berin permitteren. Niet toevallig dat een reuzenpanda zo opzichtig is: goed zichtbaar op grote afstand. Maakt deze levenswijze hen dan slecht aangepast aan hun omgeving? Blijkbaar zijn zij toch de best aangepaste dieren in hun situatie. Zeer efficiënt is het allemaal niet, maar de extractie van olie uit teerzanden is dat ook niet. Een benzinemotor heeft ook maar een rendement van goed 20 procent. Behoorlijk inefficiënt, maar netto positief, en goed genoeg opdat de basis van de explosiemotor al bijna 125 jaar dezelfde is. Een paard van 500 kilogram eet per dag ruim 75-80 kilogram gras, ook geen toonbeeld van efficiëntie, en niet veel beter dan de panda.
Paraplu
De reden waarom de reuzenpanda uitsterft is niet omdat hij zich traag voortplant, bamboe eet en een weinig efficiënte spijsvertering heeft en dus "een evolutionaire anomalie" (DM 24/2) is. Hij sterft uit omdat mensen zijn leefgebied vernietigen. Het is makkelijk om zich te verstoppen achter de stelling dat de reuzenpanda slecht is aangepast aan zijn omgeving (quod non: geen andere soort doet het hem na), maar de feitelijke oorzaak van zijn ondergang zijn wij, niet de reuzenpanda zelf.
Het moge duidelijk wezen: de reuzenpanda heeft behoefte aan een groot leefgebied. Bescherm je de reuzenpanda, dan bescherm je ook zijn leefgebied, en geef je onder de paraplu van deze panda ook ruimte aan erg veel andere soorten. Zulke bescherming van de panda is een middel om een hoger doel te bereiken: behoud van natuur en biodiversiteit op lange termijn in China. Als je exclusief focust op het behoud van de panda, met enorme investeringen in dierentuinen, kweekprogramma's etc., wordt het middel het doel. Weg win-winsituatie - wedden dat er een panda bestaat die Win Win heet.
Dat is de argumentatie van BBC-presentator Chris Packham die stelt dat we de panda beter laten uitsterven, en de centen gebruiken voor andere natuur. Er valt iets voor te zeggen, maar vanuit diezelfde redenering kunnen we stellen dat we onze Vlaamse postzegelreservaatjes (gemiddeld niet veel groter dan 25 hectare) beter opgeven, en onze centen voor natuur investeren in Afrikaanse savannes, tropische regenwouden, Russische taiga of Chinese bamboewouden. We kopen al schone lucht in het buitenland, waarom niet ineens schone natuur? De prijs die we dan betalen is dat we dan bijna alleen nog uitzicht hebben op mais en beton. Geen leuk vooruitzicht...