Trek de juiste lessen uit de zaak Desso

Werknemers verkiezen een ontslagpremie boven een job. Het doet de wenkbrauwen fronsen. De media hebben het over een premie van 6.000 euro. Niet eens zo veel. Wat blijft er netto van over? Het is niet vergelijkbaar met de gouden handdruk die sommige managers ontvangen die voor hun diensten (sic) bedankt worden. Het is ook ver beneden de premies die bij eerdere herstructureringen, bijvoorbeeld in de automobielnijverheid, betaald werden. Hoopten de werknemers van Desso dat ook hen een dergelijke premie te beurt zou vallen? Het gaat hier over de textielnijverheid, merkte een vakbondsvertegenwoordiger op, en daar kan men van dit soort premies alleen maar dromen. Het gaat ook niet om bedienden, waar royale ontslagpremies geen uitzondering zijn. Het betreft arbeiders die relatief gemakkelijk en goedkoop kunnen ontslagen worden.

In patronale middens grijpt men het verhaal aan om te pleiten voor een grondige hervorming van het ontslagrecht. Deze hervorming moet er komen. Het is een noodzakelijke voorwaarde om te komen tot een eenheidsstatuut voor arbeiders en bedienden. Het Grondwettelijk Hof heeft hiervoor een duidelijke termijn bepaald. Het ongrondwettelijke onderscheid tussen beide categorieën werknemers moet volgens het Hof weggewerkt zijn tegen 7 juli 2013. Men mag aannemen dat de onderhandelingen over het wegwerken van het onderscheid, en dus over een eenvormig ontslagrecht voor alle werknemers, na de vakantieperiode zullen starten.

Dagloners uit 'Daens'

Wat bezielde de werknemers bij Desso om een premie te verkiezen boven een job? Mensen handelen als redelijke wezens. En dus mogen wij aannemen dat de werknemers die voor de premie stemden een voor hen goede reden hadden om niet in te gaan op het tewerkstellingsaanbod. Het zou wel eens kunnen dat deze werknemers oordeelden dat een job voor hen geen aantrekkelijk alternatief was, omdat een job de dag van vandaag geen zekerheid meer biedt.

Het was ooit anders. Het arbeidsrecht was er traditioneel op gericht de werknemers vastheid van betrekking en bestaanszekerheid te bieden. Het arbeidsrecht verschafte zekerheid. Het had een belangrijke invloed op het consumptiegedrag van de werknemers. Het arbeidsrecht ondersteunde de vraag en op die manier de economie.

Vandaag niet meer. Het arbeidsrecht wordt niet meer gezien als een steun voor de economie. Integendeel. Het arbeidsrecht maakt van de arbeid een dure productiefactor. De kost van de arbeid moet gedrukt worden. En dus wordt het arbeidsrecht best zo veel mogelijk afgebouwd. En het resultaat is er naar. Wie vandaag een job heeft, is allesbehalve zeker dat hij die morgen nog zal hebben. De dagcontracten in de uitzendarbeid zijn het extreme voorbeeld. Zij doen denken aan de dagloners uit de film Daens die elke morgen aan de poort van de fabriek komen kijken of er die dag voor hen een job is. Gelukkig is er op 17 juli van dit jaar in de Nationale Arbeidsraad een ontwerp-CAO gesloten om de grootste misbruiken met dagcontracten uit de wereld te helpen. Wie vandaag een job heeft, is ook niet zeker dat hij hiermee uit de armoede geraakt. Arme werkenden zijn in heel wat landen geen uitzondering.

De gevolgen voor de economie worden meer en meer duidelijk. Omdat de zekerheid verdwenen is, stokt de economische motor. Wie nog een inkomen heeft, durft uit schrik voor de toekomst zijn geld niet uitgeven en vlucht in sparen. Wie het toch aandurft om geld te lenen, bijvoorbeeld om zich een huis aan te schaffen, kan in moeilijkheden komen wanneer zijn job en zijn inkomen plots wegvalt. Het heeft in sommige landen tot een vastgoedcrisis geleid. En de bankencrisis, die aan de basis ligt van de huidige financiële en economische moeilijkheden, is ook een rechtstreeks gevolg van de ontstane onzekerheid.

Vraag en aanbod

Desso is een pijnlijk voorval. Een job gaat immers niet alleen om centen. Het gaat ook om menselijke waardigheid. Een job is voor iemand een belangrijk instrument om zich als mens te realiseren. Het is nog een reden waarom een job beschermd moet worden. Het zou dan ook jammer zijn dat Desso aangegrepen wordt om de bescherming van de job verder af te bouwen. De beleidsmakers moeten ervan overtuigd worden dat de diepe economische crisis maar kan gekeerd worden wanneer mensen terug voldoende zekerheid verschaft wordt. Het arbeidsrecht kan en moet hiertoe een belangrijke bijdrage leveren.

Men moet ophouden met het arbeidsrecht enkel als kost te bekijken. Het verleden heeft aangetoond dat het arbeidsrecht een belangrijke steun kan zijn voor de economische ontwikkeling. Het kan wanneer men stopt met alleen oog te hebben voor de kostprijs van het aanbod. Men moet tegelijkertijd even veel aandacht hebben voor steun van de vraag. Economie is immers beiden, vraag en aanbod.