Kan kunst Marseille redden?
Met vuurwerk, stilte en een lawaaiconcert presenteerde Marseille zich sinds afgelopen weekend als Culturele Hoofdstad van Europa (DM 14/1). Kunst kan de wereld niet redden, maar misschien wel een stad die strijd levert voor haar leefbaarheid.
Met een vuurwerkshow rond de Notre-Dame-de-la-Garde, de basiliek die de wacht houdt over de vissers van Marseille, een halve minuut absolute stilte en aansluitend een lawaaiconcert aan het zeefront heeft Marseille zich zaterdagavond gemeld als nieuwe Europese Culturele Hoofdstad. Het is daarmee de opvolger van de Portugese stad Guimaraes en van Maribor in Slovenië.
Bij de opening presenteerde Marseille, een door bergen omringde kom aan de Middellandse Zee, zich als een natuurlijk theater. Hoog boven de Vieux-Port voerden tientallen dansers een choreografie op bij de Cours Belzunce. De grote visserskerk op een heuvel werd in een zee van vuurbollen gezet en kreeg zo de allure van een ruimteschip met startproblemen. Naar schatting 400.000 bezoekers verdrongen elkaar aan de Vieux-Port en in de straten daar direct omheen. President François Hollande moest bij de opening wegens de militaire acties in Mali verstek laten gaan; hij werd vervangen door eerste minister Jean-Marc Ayrault.
Voor Marseille staat in 2013 veel op het spel. De stad investeerde vele honderden miljoenen euro's in gebouwen en infrastructuur. Veel van die gebouwen, zoals de Villa Mediterranée en het Mucem (museum voor de culturen van de Middellandse Zee) gaan later dit jaar open. Sommige gerenoveerde panden, zoals de J1, een havenloods aan het water, hebben alleen dit jaar een culturele bestemming. Menig bouwproject was overigens al gepland voordat Marseille tot Culturele Hoofdstad werd gekozen.
Wel rechts, niet sektarisch
Lille was in 2004 de laatste Franse stad die zich Culturele Hoofdstad mocht noemen. Voor de ontwikkeling van de stad van de linkse burgemeester Martine Aubry was dat een cruciale gebeurtenis. De succesvolle programmering veranderde het imago van de stad, bracht meer sociale samenhang en creëerde economisch gewin. De stad plukt daar nu nog de vruchten van.
Op een dergelijk effect hoopt ook Marseille. De tweede stad van Frankrijk is straatarm en kampt met een hoge werkloosheid en criminaliteit. "Ik ben dan wel van rechts, maar ik ben niet sektarisch", zei burgemeester Jean-Claude Gaudin bij een rondleiding in Paviljoen M, de nieuwe ondergrondse hal pal naast het stadhuis die als een vitrine dient waarin de stad zijn kwaliteiten etaleert. "Natuurlijk hebben we naar Lille gekeken. We halen meer sponsorgeld uit het bedrijfsleven dan zij."
Twintigduizend banen
Aan voorspellingen waagt niemand zich. Jean-François Chougnet, directeur van de Culturele Hoofdstad, hoopt 20 procent meer bezoekers te trekken dan in andere jaren. Veel wordt verwacht van de passagiers van cruiseschepen, die de laatste jaren Marseille hebben ontdekt. Gaudin denkt dat de Culturele Hoofdstad een kleine twintigduizend banen oplevert.
Marseille-Provence 2013 is de officiële titel voor de evenementen die dit jaar worden georganiseerd. De samenwerking met het achterland spreekt niet vanzelf. Marseille onderhoudt een moeizame relatie met Aix-en-Provence, de meer welvarende buurstad die dertig kilometer landinwaarts ligt. Juist in Aix zijn de komende maanden onder de vlag Marseille 2013 een aantal prominente tentoonstellingen te zien.
Marseille deelt de titel van Europese Culturele Hoofdstad 2013 overigens met Kosice in Slowakije, dat een week later de opening viert.