May the Toys be with you

Traag komt hij het perron van het station Paris Nord opgestapt, zijn gezicht lijkbleek. Nee, reizen: daar houdt Tim Veekhoven niet van. Dat doet hij dagelijks wel in zijn hoofd. Naar een galaxy far, far away. Al sinds zijn vijfde is Tim, geboren en getogen in Tienen, in de ban van Star Wars. Nu, 36, is hij een wandelende Yodapedia. Zo heet de online encyclopedie over Star Wars die hij mee in het leven riep.

In 1997 stond hij ook mee aan de wieg van de Belgische Star Wars-fanclub TeeKay-421, naar de Imperial Stormtrooper die gelogeerd was aan boord van de Death Star I toen het station operationeel werd verklaard. Het is met dat soort weetjes dat hij me op weg van het station naar het Musée des Arts Décoratifs om de oren zal slaan. "Je moet eens naar onze jaarlijkse Star Wars-quiz komen", lacht hij. "Mijn vragen zijn beducht."

Reden van ons museumbezoek: de tentoonstellingLes jouets de Star Wars ('Het speelgoed van Star Wars'). Die toont een selectie van 450 speeltjes, affiches, games en maskers uit de bekende dubbeltrilogie van George Lucas. Ze komen allemaal uit de ScienceFictionArchives, de collectie van de Franse verzamelaar Arnaud Grunberg.

"Dat is een bijzondere", wijst Tim een poppetje uit 1978 aan van een Jawa, een dwergachtige bewoner van de planeet Tatooine met typische geelgloeiende ogen en bruine cape. In die cape zit het 'm ook, zo blijkt. "De eerste exemplaren die op de markt kwamen, hadden een cape in vinyl, maar al gauw besloot fabrikant Kenner om het poppetje op te waarderen en hem een mantel in stof aan te meten", doceert Veekhoven. "Van de vinyl cape Jawa's zijn er niet veel en daarom zijn het nu collector's items. Je betaalt er makkelijk 5.000 euro voor."

Op het eerste zicht lijkt de expo met Star Wars-speelgoed vooral voer voor Star Wars-diehards als Tim, maar het achterliggende verhaal is wel degelijk een apart stuk filmgeschiedenis. "George Lucas heeft het slim gespeeld", legt mijn gids-voor-een-dag uit. "Nog voor de eerste Star Wars-film A New Hope in de zalen kwam, stelde filmmaatschappij Fox de regisseur een loonsverhoging voor. Hij wilde echter liever de rechten op de muziek, de vervolgfilms en de merchandising. De mannen van Fox stemden lachend toe en dachten dat ze een slimme deal hadden beklonken. In werkelijkheid maakten ze een van de grootste blunders uit de filmgeschiedenis. Ze waren er bij Fox echt van overtuigd dat Star Wars zou floppen. Tijdens de visie vielen de medewerkers in slaap. Ze noemden de film ook nooit bij naam. Star Wars was that thing. Uit vrees dat hij nergens gedraaid zou worden, verkochten ze de film zelfs als toemaatje bij The Sorcerer. Bioscoopuitbaters die die thriller wilden draaien, moesten ook Star Wars in hun zalen brengen."

De rest is filmgeschiedenis. Star Wars kwam uit in mei 1977 en sloeg in als een protonbom. De vraag naar merchandising was haast niet bij te houden. Enig probleem: kerstmis was maar 7 maand weg en de tijd ontbrak om een volwaardige lijn Star Wars-figuurtjes te produceren. Het bracht Bernie Loomis van Kenner op een lumineus idee: het Early Bird Certificate Package, een soort enveloppe met bonnetjes die de koper recht gaven op vier van de 500.000 eerste figuurtjes die in mei 1978 op de markt zouden komen. "Vernuftig toch, hé", verzucht Tim bij de aanblik van zo'n Early Bird Certificate Package achter glas.

Het Star Wars-speelgoed tilde het begrip filmmerchandising naar een hoger niveau en ging de norm bepalen. Zo werd de grootte van de Star Wars-poppetjes - zes centimeter - de standaardlengte voor een speelgoedfiguurtje. "Van bij het begin was het ook bijzonder kwaliteitsvol speelgoed, gebaseerd op originele ontwerpen", vertelt Tim. "Er zat ambacht achter. Zelf was ik me daar al op jonge leeftijd van bewust. Dat heb ik te danken aan de verkoopster van de lokale speelgoedwinkel in Tienen. Toen we er weer maar eens een Star Wars-figuurtje kochten, zei ze tegen mijn bompa: 'Dat speelgoed zal later nog veel geld waard zijn'. Ze heeft gelijk gekregen."

Lokale GB

De vraag dringt zich op. Waar komt Tims grote liefde voor de scifi-saga van Lucas toch vandaan? "Star Wars is voor mij geen sciencefiction: dat is het 'm nu net", klinkt het resoluut. "Het is een eeuwig verhaal over goed en kwaad. Lucas heeft de ruimte enkel als setting gekozen omdat het het laatste onontgonnen domein van de mythologie was. Daar draaien de Star Wars-films om: mythes." Star Wars als intellectuele uitdaging, dus? "Ja, maar het is ook escapisme. Star Wars is een sprookje dat zich afspeelt in een wereld waarin alles mogelijk is: ook dat aspect trekt me aan."

We houden halt bij de affiche van A New Hope. Het blijft een krachtig beeld: Luke Skywalker die met ontblote bast zijn lichtsabel de lucht inboort, prinses Leia, die mythische ruimtegodin, die haar geweer in de aanslag houdt, en op de achtergrond het enorme masker van Darth Vader dat opdoemt. Daarboven de slagzin der slagzinnen, zij het in het Frans: 'Que la force soit avec toi!' "Gemaakt door Greg en Tim Hildebrandt", weet Tim. "Het eerste ontwerp was van de hand van Tom Jung, maar zij gaven er een meer comicbook-achtige touch aan."

Als een ware Star Wars-savant, gaat hij verder. Over het belang van de vierkanten kaarten waarop de figuurtjes bevestigd zijn (daarvan zijn er veel minder op de markt gebracht dan van de langwerpige). Waarom het poppetje van de bounty hunter Boba Fett met raket op de rug zo uitzonderlijk is (het werd nooit uitgebracht omdat de fabrikant vreesde dat het miniraketje in de ogen of monden van de jeugdige kopers zou terechtkomen). En dat een Yakface-figuurtje, de bijnaam van één van Jabba de Huts topagenten, de Heilige Graal is van de Amerikaanse Star Wars-verzamelaar ("Terwijl ik er nog een in de lokale GB heb gekocht").

Ontsnappingsroute

"Ik weet gigantisch veel onnuttigs, dat besef ik", zegt hij. "Ik weet welke muziekinstrumenten gebruikt worden in de films, hoe je van de ene planeet naar de andere reist en dat de Kitonak, een bepaaldespecies, grotten vermijden omdat die volgens hun mythologie de passage naar de onderwereld vormen. Ik vind: als mens moet je in iets geïnteresseerd kunnen zijn. Waarin, maakt niet zoveel uit, als je je er maar met passie aan wijdt."

Alleen: wie Star Wars als zijn domein van interesse kiest, wordt onvermijdelijk onder de species 'nerd' geklasseerd. "Tja, misschien ben ik dat wel. Hoewel: ik zie er toch niet uit alsof ik zo uit de tv-serie The Big Bang Theory ben weggelopen? (lacht) In Amerika is het stigma veel kleiner. Daar worden Star Wars-fans en andere zogenaamde nerds gewoon aanvaard. Maar ik ben me bewust van onze geeky reputatie en wijs andere clubleden er ook altijd op hoe belangrijk het is je 'normaal' te kleden. Wij zijn toch een beetje de vertegenwoordigers van Star Wars in België. Wij bepalen mee het imago."

Of het een warme wereld is, die van de fans van Star Wars? "Mag ik passen voor die vraag? Nee? Oké dan. Op officiële conventies stellen ze het graag voor alsof wij een grote vriendenclub vormen, maar zo werkt het natuurlijk niet. Daarvoor is er te veel onderlinge concurrentie. In onze club hebben we al drie keer een coup moeten verijdelen. Eigenlijk is het simpel: met sommigen kom je overeen, met anderen niet. Je kijkt ervan op hoezeer de wereld der Star Wars-fans op de gewone wereld lijkt (lacht)."

"Ermee stoppen? Dat kan niet. Als je supporter bent van een voetbalclub, ben je dat toch ook tot je sterft? Weet je wat het is? De maatschappij legt ons al zo veel regels op. Op je eenentwintigste moet je dat bereikt hebben, op je dertigste moet je daar staan, ... Star Wars is mijn ontsnappingsroute."

Een dure ontsnappingsroute, dat wel. Voor één klein figuurtje telt een verzamelaar soms honderden euro's neer en wil je de comics, special editions, spin off-tv-series en gadgets allemaal in huis, dan tikt dat behoorlijk aan. "Star Wars is een gigantische economische business", zegt Tim. "Een wereldwijde business. Als mensen zeggen dat de franchise tot op de laatste druppel wordt uitgemolken, dan kan ik dat niet ontkennen. Maar zolang het inhoudelijk interessant blijft, heb ik daar niks op tegen."

Is dat wel zo? Op de prequel-films The Phantom Menace (1999), Attack of the Clones (2002) en Revenge of the Sith (2005) kwam al heel wat kritiek en sindsdien is die - Blu-ray-edities en 3D-versies ten spijt - niet meer gaan liggen. "Je merkt wel dat Lucas ten tijde van de eerste trilogie beter omringd was. In de prequel-trilogie zitten passages die wat flauw zijn. Een betere entourage had die wellicht tegengehouden. Maar dat is detailkritiek. Het blijven verbluffende films en ook de televisie-spin offs volg ik met plezier."

Hij neemt me mee naar een uitstalkast en wijst een minifiguurtje aan. "Dat is nu mijn favoriet." Dat onooglijk poppetje met zijn minimantel en minivalies? "Ja. Dat is een Ugnaught, een soort die in Cloud City in de mijnen werkt. Ik weet niet waarom, maar die Ugnaughts ontroeren mij. Misschien omdat ze zo menselijk zijn?"

Het einde van de expo dient zich aan. In de allerlaatste vitrinekast hangen Darth Vader-, Chewbacca- en andere maskers. Nee, zich verkleden doet Tim niet. Iedereen doet wat hij niet laten kan, maar zelf "houdt hij niet van carnaval".

Het was een geslaagde expo, zo besluit Tim op de terugweg. "Alleen jammer dat we geen foto's mochten nemen. In ons ledenblad hebben ze twee pagina's gereserveerd voor mijn review."

Les jouets de Star Wars, nog tot en met 17 maart 2013 in le Musée des Arts Décoratifs in Parijs. Alle info: www.lesartsdecoratifs.fr

www.teekay-421.be