Van te horen dat je dik bent... word je dikker

Zeg nooit: "Zou je dat wel eten? Je bent al te dik!" Je zorgt enkel voor een averechts effect. Nieuw wetenschappelijk onderzoek toont aan dat de zogenaamde 'blaming en shaming'-tactiek mensen niet aanzet tot vermageren, maar er net voor zorgt dat de kilo's eraan vliegen.

Onderzoekers aan de University College London bestudeerden het gewicht van zo'n drieduizend Britse vijftigplussers.

Testpersonen die zich gediscrimineerd voelden omwille van hun gewicht kwamen op vier jaar gemiddeld een kilo aan. Die discriminatie ging van een slechtere bediening in winkels en restaurants, onrespectvol behandeld worden door dokters tot pesterijen op het werk.

Proefpersonen die in hun dagelijkse leven niet te maken kregen met een verwijtend vingertje vielen net af.

Troosteten

In de Britse krant The Times pleiten de onderzoekers om discriminatie tegen zwaarlijvigen aan te pakken zoals racisme en seksisme. "Het is de laatste sociaal aanvaardbare vorm van vooroordelen", zegt hoofdonderzoeker Sarah Jackson. "Je hoeft maar een blik te werpen op online commentaren op artikels over zwaarlijvigheid om dat te beseffen. Om te weten dat obese mensen het slachtoffer zijn van hokjesdenken en verbale aanvallen. Terwijl de resultaten erop wijzen dat 'fat shaming' gewichtsproblemen mogelijk zelfs verergert."

Mensen slecht doen voelen zorgt er vaak voor dat mensen gaan 'troosteten' om zich even beter te voelen, zegt hoofdonderzoeker Sarah Jackson. "Stressreacties op discriminatie kunnen het hongergevoel versterken, en dan vooral de trek in ongezond, suikerrijk voedsel."

Gewichtsdiscriminatie heeft ook vaak tot gevolg dat mensen minder zelfvertrouwen hebben om te gaan sporten of bewegen. Ze schamen zich, en gaan de sportschool eerder mijden dan opzoeken. Een vicieuze cirkel dus.

Dat geldt overigens niet alleen voor zwaarlijvigheid en een verkeerd eetpatroon. Wijs iemand met faalangst openlijk terecht om zijn angsten, en je hebt veel kans dat hij of zij enkel onzekerder wordt, zeggen psychologen. De boodschap versterkt dan het idee.

Volgens de onderzoekers moeten ook sommige hulpverleners dringend inzien dat de harde aanpak niet loont. "Beter is om het verbeteren van de gezondheid te benadrukken, eerder dan te focussen op het gewicht", zegt psychologe An Vandeputte van het kenniscentrum Eetexpert. "Nu wordt er veel te veel nadruk gelegd op het uiterlijk. Dat leidt tot vooroordelen. Alsof magere mensen per definitie gezond zouden leven, en dikkere mensen niet."

Bootcamps

Iedereen heeft het wellicht al eens gedaan: een geliefde de harde waarheid vertellen om hem of haar tot inzicht te dwingen. "Ook al bedoel je het goed, bang maken of terechtwijzen helpt niet. Dat merk je ook bij pogingen om mensen aan te zetten om te stoppen met roken of hun gordel aan te doen."

In het beste geval is er enkel een tijdelijke verbetering (het beruchte jojo-effect). In het slechtste geval stoot je op een averechtse verzetsreactie.

"Van moeten word je moe", zegt motivatiepsycholoog Maarten Vansteenkiste (UGent). "Zo'n harde aanpak zorgt even voor druk, maar als die na een tijdje wegvalt, valt plots ook alle motivatie weg. Daarom lijken Amerikaanse bootcamps tegen overgewicht me ook geen goede oplossing. Je moet zelf overtuigd zijn van de noodzaak of voordelen."

Wat niet wil zeggen dat iedereen gewoon langs de zijlijn zwijgend moet staan toekijken. Bezorgdheid tonen mag. Zij het zonder belerend vingertje of betutteling. Vandeputte: "Stel je op als steunpilaar of supporter, maar respecteer de ander zijn autonomie. Iemand die echt zwaarlijvig is, weet echt zelf wel dat er iets moet veranderen."