COLUMN

Niet zo lang geleden kreeg ik een fel sms'je van een hoge Europese ambtenaar. Ik had het namelijk aangedurfd het voorstel te verdedigen om bij de eerstvolgende Europese verkiezingen boven elke lijst een op Europees niveau aangeduide kandidaat-Commissievoorzitter te plaatsen over wie in alle lidstaten apart zou moeten gestemd worden. Dat zou de aanduiding van een belangrijke figuur met aanzien en een politiek profiel kunnen vooruithelpen en legitimeren. Maar de ambtenaar geloofde daar niet in. Nu wordt een Commissievoorzitter, net zoals de voorzitter van de Europese Raad trouwens, aangeduid op basis van een obscuur compromis tussen de staatshoofden en regeringsleiders. In het geval van de Commissievoorzitter gaat dat zelfs gepaard met een handeltje in Europese portefeuilles om politieke steun af te kopen, ook in het Europees Parlement. "Europese maagdelijkheid" zoals Jean-Luc Dehaene het in zijn memoires schrijft, is daarbij een troef, een palmares met kraak noch smaak of grote welwillendheid tegenover de grote lidstaten een pluspunt. Er zijn niet veel betrokkenen die dat zullen tegenspreken. Het heeft Jean-Luc Dehaene, Guy Verhofstadt, Jean-Claude Juncker, Tony Blair en nu allicht Wolfgang Schaüble een Europese promotie gekost.

De aanduiding van een kandidaat-Commissievoorzitter via de Europese verkiezingen is een aantrekkelijke gedachte omdat ze haalbaar is en het Europees bestuur en zijn besluiten politiek wat meer kan legitimeren. In alle Europese politieke partijen leeft het idee. Het kwam in volle daglicht na die fameuze "Wie is Olli Rehn?" van Paul Magnette nadat Rehn - de Europese Commissaris voor Economie en Financiën - ons land nog maar eens had berispt voor het systeem van de koppeling van lonen en uitkeringen aan de index.

Indien Olli Rehn al een punt had over dat automatisme, dan had Magnette er zeker een over het gebrek aan democratische legitimering van zulke politieke uitspraken. De Europese Commissie krijgt in het zoeken naar oplossingen voor de Europese crisissen immers meer en meer invloed op de democratieën omdat ze de enige Europese instelling is met een administratie die uitvoerende taken min of meer aankan. Maar de politieke verantwoording van haar standpunten, de beloning en de politieke straf vanuit een democratisch verkozen meerderheid, ontbreken. Wat ze in het Berlaymontgebouw decreteren lijkt dus onfeilbaar, zo niet ontegensprekelijk. Het is de verambtelijking van de democratie die zich voor onze ogen afspeelt.

Ook afgelopen woensdag straalde dat af op de bekendmaking door de Commissie van haar doorlichtingsrapporten over het macro-economische beleid van de lidstaten. Leerrijk, waarschuwend allicht en zeker interessant. Maar geen of nauwelijks een open en tegensprekelijk debat. Alles is vooraf al discreet afgetoetst, zo niet gelekt en de grootste oneffenheden zijn zeker bij de grote lidstaten weggeschaafd. Het is zonde dat de toegevoegde waarde van die Commissierapporten tegenover gelijkaardige analyses van de Nationale Bank, het Planbureau, de OESO of het IMF nauwelijks zichtbaar is. We zijn ondanks dat 'six-pack' nog ver van een economisch bestuur van de eurozone.

Half mei heeft uitgerekend de Duitse minister van Financiën, Wolfgang Shaüble, daarom voor een sterker politiek bestuur van de eurozone gepleit, inclusief een verkozen president en een Commissie die een aparte legitimering krijgt boven de lidstaten heen. Schaüble is ervan overtuigd dat dit de markten meer vertrouwen zal geven en hij weet waarover hij spreekt. Ook de schreeuw van gisteren van de voorzitter van de Europese Centrale Bank, Mario Draghi, naar een duidelijk project voor Europa, mag in die context gezien worden.

Natuurlijk zal dat alleen niet alles als bij toverslag oplossen. Maar het zal helpen tegen de institutionele chaos waarmee de eurozone nu kampt en die alle vertrouwen en houvast wegneemt. Het ontbreken van een gelegitimeerde autoriteit die boven het electorale belang van de regeringen uitstijgt, is de achillespees van de euro en uiteindelijk van de hele Europese Unie.