Breivik beschrijft moord voor moord tot in de details
Dag vijf van het terreurproces tegen Anders Breivik was de meest bloedstollende tot nu toe. Met een huiveringwekkende kalmte vertelde de massamoordenaar tegenover een gechoqueerde rechtszaal hoe hij zijn slachtoffers een voor een neerschoot.
Anders Behring Breivik (33) leek onbewogen en sprak op zakelijke toon. Zijn advocaten hadden de nabestaanden gewaarschuwd dat zijn getuigenis moeilijk zou zijn om aan te horen. Gedurende de 90 minuten dat Breivik aan het woord was, huiverde de zaal.
Zelf beweert hij 'ontmenselijkt' te zijn. In 2006 begon hij zich psychologisch te trainen aan de hand van meditatie en gamen, tot zestien uur per dag. "Je moet gevoelsmatig afgestompt zijn, dat moet je oefenen", verklaarde hij.
Hij zei dat zeker "100 stemmetjes" in zijn hoofd hem probeerden om te praten, maar dat hij toch de trekker overhaalde. "Het was heel moeilijk om het eerste schot te lossen, maar daarna werd het makkelijker. Een mensenleven nemen is het meest extreme dat je kunt doen, maar je moet dat afwegen tegenover hogere doelen."
Zijn eerste slachtoffer was de vrouwelijke manager van het vakantiekamp. Daarna verkeerde hij naar eigen zeggen in shock, maar toch kon hij zich nog veel details herinneren. "Bij het tweede schot, barstte zijn schedel (van een slachtoffer) en kwamen zijn hersenen eruit. Dat herinner ik me heel goed."
Hij vertelde dat de mensen hem smeekten om te blijven leven, maar hij riep: "Vandaag zullen jullie zullen sterven, marxisten." Zelf was hij ook bang was geweest: "Als een groep had geprobeerd zich te verzetten, waren ze daar gewoonweg in geslaagd."
Tijdens zijn relaas kregen vele nabestaanden in de rechtszaal het moeilijk, maar weinigen verlieten de zaal. "Ik ga terug naar mijn huis vanavond", vertelde Christin Bjelland, een woordvoerster van de slachtofferhulpgroep na afloop. "Mijn echtgenoot zal me naar de zee voeren en daar ga ik wandelen en mijn hoofd eraf schreeuwen."
In de zaal hielpen mensen elkaar om zich sterk te houden. Een man die zijn zoon verloor op Utøya kneep zijn ogen dicht. De man links van hem legde een troostende hand op zijn schouder. Een vrouw aan zijn rechterkant nam hem vast, met haar voorhoofd tegen zijn arm.
Breivik ging onverstoord verder: "Ik liep naar een groep van tien mensen die neerlagen. Ze waren gestopt met lopen en lagen gewoon op de grond, ze leken wel verlamd. Ik heb hen allemaal in het hoofd geschoten. Een andere jongen probeerde mijn kogels te ontwijken door zigzaggend weg te lopen, maar ik heb hem toch meerdere keren geraakt."
Eigenlijk wou hij zo weinig mogelijk schieten, zei hij, maar enkel de jongeren het water in jagen opdat ze zouden verdrinken. Hij wou alle 560 deelnemers van het kamp doden. Bij zijn arrestatie dacht hij dat hij 30 tot 40 mensen had omgebracht. In werkelijkheid doodde hij 69 jongeren en volwassenen op Utøya, boven op de 8 slachtoffers van de explosie in Oslo.
Grote voorbeeld Al Qaida
Breiviks grote voorbeeld zou terreurorganisatie Al Qaida zijn. Hij prees hen vooral omdat ze met hun "martelaars" (zelfmoordterroristen) "zo succesvol" zijn, terwijl andere organisaties de dood vrezen. Aanvankelijk wou hij ook zelfmoord plegen na het bloedbad, maar hij besloot uiteindelijk dat hij vanuit de gevangenis verder zou strijden. Hij probeerde zich telefonisch aan te geven, maar het politiebureau nam niet op. Bij een tweede oproep kregen ze hem aan de lijn, maar namen ze hem niet ernstig. Dus moordde hij verder.
Hij beseft dat hij levens verwoest heeft, maar heeft geen spijt van zijn daden. "Ik kan niet beweren dat ik uw leed begrijp. Als ik dat zou proberen, zou ik hier niet kunnen zitten. Dan zou ik niet verder kunnen leven." Wanneer hem gevraagd werd of hij in staat is om verdriet te voelen, antwoordde hij dat de begrafenis van de broer van een vriend de droevigste dag was die hij ooit had meegemaakt.
De verklaringen van Breivik zijn van groot belang voor het verdere verloop van het proces. Op basis van zijn getuigenis zal over zijn toerekeningsvatbaarheid beslist worden. In de eerste psychiatrische verslagen was hij schizofreen paranoïde en dus ontoerekeningsvatbaar verklaard, maar daar ging hij zelf niet mee akkoord. Volgens latere onderzoeken is Breivik niet psychotisch en wel volledig toerekeningsvatbaar.
De uiteindelijke beslissing zal het verschil maken tussen 21 jaar gevangenisstraf en opname in een psychiatrische instelling. De uitspraak wordt verwacht in juni of juli. De massamoordenaar zelf heeft al laten weten dat hij enkel doodstraf of vrijspraak zal aanvaarden.