Tientallen doden en niemand is verantwoordelijk
Ruim negentig doden en honderden gewonden bij een aanslag nabij de Duitse ambassade in Kaboel. Wie zit er achter de zware bom in de best beveiligde wijk van de Afghaanse hoofdstad: de taliban of IS?
Een daverende knal , een enorme rookwolk boven de stad, gillende sirenes, gebroken ramen tot in een kilometer omtrek. De daders van de aanslag gisteren in Kaboel hebben duidelijk laten blijken waartoe zij in staat zijn. Maar vooral lieten zij blijken waartoe de autoriteiten niet in staat zijn: het beschermen van de inwoners van de Afghaanse hoofdstad. Ruim negentig personen, van wie het merendeel burgers, kwamen om het leven, 460 mensen raakten gewond.
De onmacht van de regering van president Ashraf Ghani werd nog benadrukt doordat de explosie plaatsvond in de best beveiligde wijk van Kaboel. Wazir Akbar Khan herbergt buitenlandse ambassades, het presidentieel paleis en het hoofdkwartier van de internationale troepenmacht liggen nabij. Alles is omringd door betonnen muren van 3,5 meter hoog. Op veel straathoeken staan zwaar bewapende militairen op wacht achter stapels zakken met zand.
Er zijn twee potentiële daders: de taliban of Islamitische Staat. Beide terreurorganisaties hebben al bommen laten ontploffen in de hoofdstad. Beide willen de Afghaanse regering laten wankelen. De taliban vormen de grootste bedreiging. De beweging beschikt over tienduizenden strijders en is sterker dan ooit, sinds ze in 2001 door Amerikaans ingrijpen uit Kaboel werd verjaagd. Het regeringsleger moet steeds meer gebied prijsgeven terwijl de Taliban zeker veertig van de 407 districten controleren.
Burgerslachtoffers
De taliban hebben ontkend verantwoordelijk te zijn voor de aanslag, maar dat zegt niet veel. Volgens Martine van Bijlert van het Afghanistan Analysts Network (AAN) in Kaboel hebben de Taliban vaker de verantwoordelijkheid ontkend van aanslagen die ze wel hadden gepleegd.
"Dat gebeurt vooral als er veel burgerslachtoffers zijn, als ze het niet kunnen verantwoorden met een verwijzing naar doelen die volgens hen legitiem zijn", zegt Van Bijlert. Een taliban-woordvoerder zei gisteren dat de beweging aanvallen zonder legitiem doelwit veroordeelt waarbij burgers omkomen.
Daarom moet rekening worden gehouden met de mogelijkheid dat de bom te vroeg afging. De auto ontplofte op de openbare weg, nabij de toegang van de Duitse ambassade, maar net te ver weg om zo'n gebouw met symboolwaarde vol te treffen. Volgens de door de NAVO geleide militaire missie Resolute Support wisten Afghaanse veiligheidstroepen te voorkomen dat de bomauto de zwaar bewaakte Groene Zone binnenkwam. In de zone bevinden zich het hoofdkwartier van Resolute Support en een groot aantal ambassades en andere voor terroristen aantrekkelijke doelen. Alleen de Duitse ambassade liep forse schade op; twee medewerkers raakten gewond.
Wat was het doelwit? Het blijft gissen. Misschien was het de bedoeling van de daders om tijdens het spitsuur op een druk kruispunt zoveel mogelijk burgers te treffen, maar misschien ook niet. Er zijn in Kaboel eerder bommen per ongeluk in woonwijken afgegaan.
Overigens zegt het opeisen van een aanslag in de Afghaanse context ook niet alles. Er zijn aanslagen geweest die door de taliban werden ontkend en door IS werden opgeëist, terwijl ze waarschijnlijk toch door de Taliban werden gepleegd.
Vooralsnog meent Van Bijlert - met alle voorbehoud - dat de aanslag van gisteren de 'vingerafdruk' van de taliban heeft, niet die van Islamitische Staat. "IS zou de aanslag nu al hebben opgeëist. En tot nu toe was IS niet in staat zo'n aanval te organiseren, met zoveel explosieven. Maar ja, het kan altijd de eerste keer zijn."
Islamitische Staat is een betrekkelijke nieuwkomer in Afghanistan. De organisatie kreeg in 2014 zeven districten in de oostelijke provincie Nangarhar in handen. Later doken IS-strijders op in zes andere provincies, waar ze inmiddels alweer verjaagd zijn. Niet door het Afghaanse leger, maar door de taliban. Zij beschouwen de mannen van het kalifaat als concurrent. IS trok veel teleurgestelde taliban-strijders, die vonden dat het onvoldoende opschoot met de jihad.
De beweging heeft naar schatting niet meer dan zeshonderd tot achthonderd strijders over, in slechts drie districten in Nangarhar, aan de grens met Pakistan. Pakistanen domineren tegenwoordig de leiding. Dat IS in Afghanistan bijna is vernietigd, kan juist een reden zijn om een aanslag te plegen: laten merken dat je niet uitgespeeld bent.