Bonne chance met uw zoektocht naar geluk

Gelukkig zijn. Wat is het? Hoe doe je het? En vooral: is er een stappenplan? Op basis van die drie vragen is een miljoenenbusiness van boeken, sessies, lezingen en coaches ontstaan. Ook wemelt het van geluksprofessoren, -onderzoeken en -indicatoren. In 2012 kwamen zelfs de VN met een heus rapport over de kwestie: het World Happiness Report.

En we raken de zoektocht maar niet beu. Het departement psychologie van de KU Leuven onderzoekt in welke mate gelukstips invloed hebben op het geluksgevoel en wat hun impact is op verschillende groepen mensen: mannen en vrouwen, jongeren en ouderen, hoger en lager opgeleiden.

Om dat uit te vlooien krijgen uiteenlopende groepen vrijwilligers dagelijks of wekelijks een 'geluksbevorderende tip'. Hadden de psychologen gerekend op enkele honderden reacties, dan zijn er nu al 6.000 vrijwilligers.

Maar wat valt er nog te ontdekken over geluk? Sigmund Freud besloot na jaren 'veldwerk' in de menselijke psyche dat het om twee hoekstenen draait: werk en liefde. De duizenden studies die sindsdien zijn gevoerd naar het geheime recept komen daar telkens weer op neer. Zo toont het World Happiness Report dat een job hebben gelukkig maakt. Niet eens omwille van het inkomen, maar omwille van het gevoel iets te verwezenlijken.

Veiligheid en sociale cohesie, vertrouwen, gebrek aan corruptie en ongelijkheid en een geliefde hebben zijn de andere hoofdingrediënten, zo stellen ook de VN vast. En daar komt het ook in de andere studies altijd weer op neer: sterke banden met anderen, een gevoel iets bij te dragen aan de wereld, veiligheid, gezondheid en een minimum aan materiële welvaart.

Waarom nog meer onderzoeken bestellen of eraan meedoen? "De massale interesse is onverwacht", zegt Patrick Luyten, die de Leuvense studie leidt. Een van zijn hypotheses is dat we hier een bepaald niveau van veiligheid en comfort hebben bereikt, waardoor er ruimte is voor de uitbouw van persoonlijk geluk. "Onze energie wordt niet meer opgeslorpt door de strijd om te overleven. Ook leven we niet meer volgens de geijkte patronen van de jaren vijftig. Vandaar die verhoogde interesse in hoe je persoonlijk geluk kunt uitbouwen", zegt Luyten.

Waan van de dag

Leo Bormans, auteur van verschillende boeken over geluk en organisator van internationale conferenties, is niet verbaasd door het grote aantal deelnemers. "Voorheen bestudeerde de psychologie wat mensen ziek maakt, vanuit het idee dat als we weten wat ongelukkig maakt, we ook weten wat gelukkig maakt. Dat klopt niet per se. De 'positieve psychologie', die uitzoekt wat gelukkige mensen gelukkig maakt, is relatief recent. De eerste studie verscheen in 1998."

Duidelijk is dat zowat de helft van ons persoonlijke geluksgevoel genetisch bepaald is. "Dat gaat om je DNA en de interactie met de omgeving waarin je opgroeit", zegt Bormans. Zowat 10 procent is bepaald door je levensomstandigheden: behuizing, loon, relaties.

Bormans: "De overige 40 procent heb je zelf in de hand. Dat gaat om hoe je de werkelijkheid waarneemt. De inzichten in hoezeer en hoe we daarop kunnen ingrijpen zijn nieuw. Het leven is geen pretje. Maar er zijn vaardigheden die, als je ze dagelijks toepast, ervoor kunnen zorgen dat je ondanks tegenvallers je geluksgevoel een beetje kunt opkrikken. Die inzichten zijn enorm populair."

De dagboeken en scheurkalenders met gelukstips van Bormans verkopen dan ook als zoete broodjes. "We weten wel wat gelukkig maakt, maar door de waan van de dag doen we er niets mee. Dagelijkse tips kunnen langzaam maar zeker je ervaringen positiever kleuren", stelt hij.

Dom paaltje

"Het gaat erom dat je afleert wat een pessimist doet en aanleert wat een optimist doet. Het zijn dezelfde dingen, maar beiden passen ze anders toe. Een optimist die met de wagen tegen een paaltje rijdt 'verkleint' dat voorval door te denken: 'Gelukkig een paaltje en geen boom' en 'Die deuk kan ik er zelf uitkloppen' en hij of zij zoekt de oorzaak niet bij zichzelf: 'Dom paaltje.'"

"De pessimist verzwaart het voorval en denkt: 'Er zal zéker meer schade zijn dan zichtbaar is en ik ben twee weken mijn auto kwijt. Wat ben ik toch een slechte chauffeur. Ik had nooit een rijbewijs mogen krijgen.'

"Gebeurtenissen intenser en langer of korter en lichter maken en de oorzaak bij onszelf of buiten onszelf zoeken kan iedereen. Maar wanneer en hoe je dat doet, bepaalt heel sterk je geluksgevoel. En dat kun je leren. Al die vrijwilligers zijn geen naïeve smileyfanaten. Het zijn mensen die willen leren hoe je gelukkiger kunt worden door de werkelijkheid anders te benaderen", besluit Bormans.