Brandende kritiek op China

Er hangt een lichte brandlucht in de gangen van het Paleis voor Schone Kunsten. Bezoekers die de geur volgen, eindigen in de Hortahal, waar een magere Chinese man naar zijn brandende mouw kijkt. De helft van het lange grijze hemd dat hij draagt is weggebrand. Zijn witte T-shirt en bermuda waarvan de oorspronkelijke kleur is vervaagd tot een vale tint grijs zijn nog intact. He Yunchang dooft de gulzige vlammen met zijn handen. Zijn gezicht is verwrongen tot een pijnlijke grimas. Snel bukt hij zich om een onbekende substantie in een groen schaaltje op zijn palmen te smeren. De vloer onder hem is bezaaid met kleurrijke aanstekers. He Yunchang zal 24 uur lang zijn hele outfit verbranden. Het losse hemd is slechts een opwarmer, want ook zijn veel strakkere T-shirt moet eraan geloven.

"He Yunchang is niet uit op showkunst", benadrukt zijn curator Cui Can Can een dag eerder. "Hij voert geen extreme performances op omdat ze extreem zijn, maar wil een boodschap uitdragen." De kunstenaar bedacht zijn performance Nirvana-Flesh twee jaar geleden, maar voerde ze afgelopen weekend in primeur uit in de Brusselse Bozar. Nirvana-Flesh staat, net als het overgrote deel van zijn oeuvre, bol van de symboliek. De titel 'nirvana' verwijst naar de Chinese legende over wedergeboorte. Daarin herrijst een fenix uit het as. Daarnaast komt het woord ook voor in het boeddhisme, waar het zoveel betekent als het einde van de spirituele weg, waarbij de gelovige een staat van totale rust bereikt.

Maar He Yunchang zou zichzelf niet zijn als het werk geen kritiek naar zijn vaderland zou meedragen. Zijn daden doen denken aan een religieuze rite. Nirvana-Flesh is dan ook een aanklacht tegen de Chinese maatschappij waar lijden volgens de kunstenaar deel is geworden van de orde van de dag.

"In China is performance art verboden in musea", vertelt Cancan. "Wie een performance wil laten opvoeren in een galerij, moet hiervoor een aanvraag indienen. Geen enkele galerist dient zo'n aanvraag in, want die worden sowieso afgewezen. Daarom blijft performance art er underground."

Gecementeerd

In zijn thuisland is He Yunchang een kunstenaar in de marge, maar wereldwijd is hij een autoriteit op gebied van performance art. Zijn stokpaardje is de individuele hang naar vrijheid versus de hogere krachten van de maatschappij, de geschiedenis en de natuur. Zo probeerde hij in Desperate om de zonnestralen te verplaatsen. Ook worstelde hij met honderd mensen, probeerde een gigantische berg te verplaatsen, wandelde 121 dagen terwijl hij een steen meesleepte en trachtte overeind te blijven onder een salvo van waterkanonnen. In 2004 liet hij zich voor zijn werk Casting in een blok massief cement gieten. Hij zat 24 uur naakt gevangen in de rots tot assistenten hem met beitels bevrijdden.

Zijn vaak naïeve performances doen denken aan absurde mythes en sprookjes. Zo inspireerde hij zich voor One Rib op het scheppingsverhaal, waarbij god Eva schept met een rib van Adam. Met deze performance haalde hij het wereldnieuws, toen hij zijn achtste rib op 8 augustus 2008 liet verwijderen. Vervolgens maakte hij een halssnoer van het bot en liet de belangrijkste vrouwen uit zijn leven met het sieraad poseren.

Hoe maf en extreem zijn werk wel lijkt, wie van dichterbij kijkt, ontdekt vaak poëtische motieven. Yunchang zelf verantwoordt zich op deze manier: "Performance is de natuurlijke lichamelijke en geestelijke reactie van een kunstenaar op een specifiek tijdperk en op een specifieke omgeving."

He Yunchang, van 18 april tot 21 april op Art Brussels in Brussels Expo.