'Het gaat erom spannen bij het referendum'
De Zwitserse bevolking mag zich zondag uitspreken over een mogelijke beteugeling van de instroom van buitenlanders uit de EU.
Het initiatief voor het referendum komt van de grootste partij van het land, de SVP. Die partij speelt al langer in op de vijandigheid tegen buitenlanders. Het land heeft er ook relatief veel van: op een bevolking van ruim 8 miljoen bijna 2 miljoen. Ook linkse Zwitsers voelen zich tot een ja-stem aangetrokken, omdat zij het milieu willen beschermen. De toestroom van buitenlanders leidt tot meer huizenbouw, meer vervuiling en meer files.
Peilingen geven aan dat een meerderheid nee gaat stemmen, maar politicoloog Marc Bühlmann, verbonden aan de universiteit van Bern, vertrouwt ze niet. "Het wordt spannend."
Tegen welke buitenlanders richten de initiatiefnemers zich: hoogopgeleide West-Europeanen of arme Oost-Europeanen?
Marc Bühlmann: "Tegen beide groepen, het onderscheid speelt in de campagne niet. De SVP weet dat een grote minderheid, 40 procent van de bevolking, te mobiliseren valt met het buitenlanderthema. De inzet is nu het vrije verkeer van personen voor EU-burgers. Dat raakt hoogopgeleiden evenzeer als laagopgeleiden. Voor niet-EU-burgers gelden al plafonds: werkgevers die hen willen aantrekken, moeten via een tamelijk bureaucratische procedure aantonen dat Zwitsers hun werk niet kunnen doen. Dat wil de SVP ook voor EU-burgers die hier willen werken."`
Wat wordt het maximum buitenlanders als het aan de SVP ligt?
"Dat laten ze bewust in het midden, daarover zou met de EU moeten worden onderhandeld. In het afgelopen jaar kwamen er 40.000 EU-burgers bij. De SVP vindt dat die een te zware druk leggen op de beschikbare banen. En woningen zouden voor gewone Zwitsers te duur zijn geworden. De andere partijen vinden dat Zwitserland niet zonder buitenlanders en dus het vrije verkeer van personen kan."
Staat de SVP geïsoleerd? SVP-leider Christoph Blocher had het zelfs over een 'pogromstemming tegen ons'.
"Landelijk zijn de andere partijen tegen, omdat ze het referendum beschouwen als vijandig tegen buitenlanders. Maar lokaal is het beeld anders. In Genève is er een sterke burgerbeweging die zich kant tegen Fransen die er komen werken maar hun uitgaven in Frankrijk doen. Dat soort weerstand zie je ook in het grensgebied met Italië. Bovendien is daar ook de lokale afdeling van de groenen voorstander van een ja-stem, omdat zij de toestroom van buiten als een bedreiging voor het milieu zien. Dat argument kan belangrijk worden voor het uiteindelijke resultaat."
Hoe is de waarschuwing van EU-commissaris Redding gevallen? Zij vindt dat alle bilaterale verdragen tussen de EU en Zwitserland komen te vervallen als aan het vrije verkeer van personen wordt getornd.
"Ach, we hebben ook een ultraconservatieve Britse politicus langs gekregen die het juist goed vond als het vrije verkeer van personen ter discussie komt. Ik denk dat dit soort interventies van buitenaf nauwelijks invloed heeft. Dit debat is allereerst een interne aangelegenheid, dat beseft de EU ook. En ik denk niet dat bij een ja-stem de soep straks zo heet gegeten zal worden als mevrouw Redding ze opdient."