De valkuilen van de macht

Anderhalf jaar geleden voltooide Ronny Delrue (55) zijn doctoraat in de beeldende kunst. Hij voerde daarvoor lange gesprekken met zes collega-kunstenaars, onder wie Luc Tuymans, Roger Raveel, Anne-Mie Van Kerckhoven en Kris Fierens, over inspiratie en toeval in het creatieproces. Hij wilde weten hoe belangrijk zij controle, mislukking en het onbewaakte moment vinden. Delrue werkte enkele jaren aan zijn proefschrift, dat hij in november 2011 met glans verdedigde. Hij noemde het een "broodnodige reflectie" over het scheppingsproces. Daarna wilde hij weer volop aan het werk gaan, als schilder en tekenaar.

Dat doctoraat heeft hem als kunstenaar beïnvloed. Zo wil hij nu in zijn schilderijen de frisheid nastreven die ook in zijn tekeningen zit. "Licht, lucht en ruimte." Uiteraard beseft Delrue goed genoeg dat een schilderij geen tekening is. Soms schildert hij snel, en is schilderen tot op zekere hoogte vergelijkbaar met tekenen. "Maar soms is het een gevecht", geeft hij toe. Met overschilderingen en aanpassingen tot gevolg.

Heer en meester

In het prachtige industriële pand van kunstcentrum Les Brasseurs in Luik - geen brouwerij maar een voormalige fietsenfabriek - stelt Ronny Delrue nu een twintigtal schilderijen en tekeningen tentoon: vooral nieuw maar ook ouder werk. Zo wordt duidelijk dat hij qua vorm, stijl en aanpak andere wegen aan het verkennen is.

Tot voor kort werkte Delrue vaak met foto's die hij op rommelmarkten vond. Hij vergrootte ze uit en overschilderde ze. Zijn schilderijen waren vaak verkenningen van het diepste zwart. In de eerste ruimte van Les Brasseurs confronteert Delrue oud met nieuw werk. Het schilderij Bird (2003) is een explosie van zwart, waarin na lang kijken ook groen en rood verscholen blijken te zitten. Lost Memory 2006 is een foto van drie mensen in de duinen. Hun gezichten heeft Delrue met zwarte verf uitgewist. In Lost Memory 2007 overschilderde hij, eveneens met zwart, een oude portretfoto van een vrouw totdat alleen nog haar broche en juwelen zichtbaar waren. Dat zijn vaak de enige zaken die van een mensenleven overblijven.

Telkens gaat het om foto's die niemand nog wilde. Het gaat om geportretteerden die Delrue niet kent en wier beeld hij zich toeëigent. Tegelijk wist hij hun identiteit uit, want mensen uit het verleden, ook naaste familieleden, zijn nu eenmaal onbekenden. Wat weten wij van hen? Er is minstens nog één bijkomende betekenis. Door hoofden te vervangen door zwarte vlekken wijst Delrue ook op de dreiging van het vergeten: het geheugen is een valkuil.

Daartegen brengt de schilder nu een serie witte, heldere doeken in. Delrue is in olieverf beginnen werken, zodat hij, als dat wenselijk is, laag na laag kan opbrengen terwijl het onderliggende tafereel blijft doorschemeren. Het resulteert in complexe schilderijen met veel diepte en diepgang.

In een reeks schilderijen uit 2012 staat de kroon centraal: een van de ceremoniële symbolen van macht. "Het uitgangspunt is een anekdote", vertelt Delrue. Zijn zoontje had een kroon opgezet en was dus heer en meester. Maar Delrue wil geen schilderijen maken die anekdotisch of eenduidig zijn. Hij overschilderde dus, in alle schakeringen van wit, de motieven die hij had aangebracht. In één schilderij, het bijzonder sterke 2012 VIII 1, is hooguit nog een vage, grijze figuur te zien met een zweem van een kroon op het hoofd. De figuur zelf is gevat in een soort raam. Op het doek zijn meerdere ramen aangebracht: ze lijken op tralies en kooien of lijsten voor schilderijen of de contouren van een blad papier, alsof Delrue op het schilderij telkens weer witte vellen papier schildert die hij dan voort invult, als simulatie voor het tekenen. Er is wat gras te zien en een schaduw van een rode loper in de richting van een troon. In een 'venster' rechts ligt een zee, terwijl op de schimmige figuur rode vlekken (bloed?) te zien zijn. Alsof het schilderij een staalkaart van mogelijkheden en betekenissen is.

Op de bovenste verdieping van Les Brasseurs hangt een werk met een figuur waarvan het gezicht bedekt is met een helrood masker dat tegelijk een kroon vormt. Door het masker staart een boos oog ons onheilspellend aan. Een man die koning, nar, duivel en beul is. Een man die zich vereenzelvigt met zijn masker en zijn kroon. In diezelfde ruimte staat op een mobiele schildersezel, laag tegen de grond, een compleet zwart geschilderde figuur, terwijl hoog in de nok een schilderij zweeft met een paus erop: een Baconiaanse, spookachtige verschijning die krachteloos in het ijle klauwt.

Flirten met wit

Tussen het aardse vergeten, de verlokkingen van de macht en de pauselijke schim heeft Delrue een schrijftafel neergezet met daarop volgeschreven vellen van zijn proefschrift. Alsof Delrue wil zeggen: alleen creativiteit is opgewassen tegen de vergetelheid en de macht. De kunstenaar kan de macht relativeren en het leven vereeuwigen.

Delrue toont werk dat ruw is en onaf lijkt. Een streep kan hoekig zijn, een lijn achteloos en aarzelend. Het is werk waarin de kunstenaar flirt met het verblindende wit. Hij zoekt en tast, laat zich leiden door zijn intuïtie en zijn verstand en kiest de weg van de verf. Het is werk op de grens tussen verschijnen en vervagen. Een indrukwekkende tentoonstelling, verspreid over drie, totaal verschillende ruimtes, waarin werken dialogeren, met elkaar, de ruimte en het licht.

---

De unieke aanpak van Les Brasseurs

Les Brasseurs is een kunstcentrum, pal in het hart van Luik, vlak bij de place Saint-Lambert. Het is gehuisvest in een oud industrieel complex in een nauw zijstraatje van Féronstrée en bestaat inmiddels twintig jaar.

"We zijn een plek voor presentatie en productie van kunst, maar eigenlijk zijn we een soort collectief", zegt coördinatrice Dominique Mathieu. "We werken telkens met termijnen van twee jaar. Zogeheten peetvaders - des parrains - verbinden zich ertoe om twee jaar lang elke maand 150 euro te schenken: zo steunen ze de kunstenaars die in die periode tentoonstellen. En elke peetvader krijgt in ruil daarvoor een werk van de exposerende kunstenaars."