Wie dacht dat de Amerikaanse verkiezingen morgen alleen rond Clinton of Trump draaien, heeft het bij het foute eind. Niet alleen krijgen de Amerikanen ook de keuze welke senator of welk congreslid ze naar Washington willen sturen, in 36 staten worden er ook referenda georganiseerd over belangrijke en iets minder belangrijke thema’s. De keuzes die daar gemaakt worden, kunnen het leven van zo’n 205 miljoen Amerikanen beïnvloeden. In totaal worden in 36 staten 162 verschillende vragen voorgelegd aan de kiezer. Zo moeten inwoners van Californië zich uitspreken over de afschaffing van de doodstraf, krijgen kiezers in Nevada de al dan niet legalisering van cannabis voorgeschoteld en wordt in Maine gestemd over achtergrondchecks voor wapeneigenaars.

Opvallend is dat liefst 71 van de 162 referenda niet door de overheid op de agenda zijn gezet, maar door burgers zelf. Dat kan door het ballot initiative, een vorm van directe democratie die in 24 Amerikaanse staten van kracht is.

Afschaffing doodstraf

Het jaar 2016 kan de geschiedenis ingaan als het jaar wanneer Californië de doodstraf voor goed afschafte. In 2012 schaarde een nipte meerderheid zich nog achter het behoud, maar de gigantische kostprijs is een sterk argument tegen de doodstarf. Zo berekende een studie dat belastingbetalers sinds 1978 4 miljard dollar meer betaalden aan ter dood veroordeelden dan voor de opsluiting van levenslang gestraften. Voor de 13 uitgevoerde executies komt dat neer op een kostprijs van 308 miljoen euro per dader (cijfers uit een studie van 2011).

Ook in Nebraska wordt morgen overigens over de afschaffing van de doodstraf gestemd.

Legalisering cannabis

Alaska, Colorado, Oregon, Washington en Washington DC. Dat zijn de staten waar cannabis tot dusver gelegaliseerd is voor recreatief gebruik. Die wetgeving kwam er telkens na een stemming de afgelopen vier jaar.

Morgen krijgen ook de inwoners van Californië, Maine, Nevada en Arizona de mogelijkheid om een soortgelijke wetgeving te implementeren. In andere staten zoals Florida en Arkansas wordt gestemd over de toelating van het medicinaal gebruik van cannabis.

Wapenwetgeving

De wapenwetgeving mag ondanks de herhaalde oproepen van president Obama dan wel zijn stilgevallen op federaal niveau, sommige staten nemen op hun eigen grondgebied toch actie om het wapenbezit te beperken.

Zo wordt in Maine en Nevada gestemd over achtergrondchecks bij de verkoop of aankoop van wapens en stemt Californië over achtergrondchecks bij de aankoop van munitie en magazijnen, vooral dan diegene die meer dan 10 kogels kunnen bevatten. Het zijn vaak dat soort types van magazijnen dat gebruikt wordt bij grote schietpartijen.

Minimumlonen

In de verkiezingscampagne ging het vaak over minimumlonen, maar sommige staten willen blijkbaar niet wachten op de federale overhead. Sinds 2009 is het minimumloon niet meer veranderd. Het staat nu op 7,25 dollar per uur.

In vier staten wordt morgen gestemd voor een verhoging van het minimumloon. Het gaat om Arizona, Colorado, Washington en Maine. In die laatste ligt een voorstel klaar om het minimumloon naar 12 dollar per uur te brengen in 2020, door het volgend jaar op 9 dollar te brengen en daarna elk jaar met een dollar te verhogen.

In South Dakota wordt dan weer over een verlaging van het minimumloon voor jongeren gesproken van 8,55 dollar nu naar 7,50 dollar in de toekomst. Een regeling die te vergelijken valt met de maatregelen die onze eigen Belgische overheid onlangs nam om de jeugdwerkloosheid tegen te gaan.

Condooms

Daarnaast zijn er nog een heleboel andere referenda en stemmingen. De meest opvallende is zonder twijfel die rond het gebruik van condooms in pornofilms. Een vraag die morgen wordt voorgelegd aan de inwoners van Californië, waar het Hollywood van de pornoindustrie is gevestigd. De overheid wil met de maatregel de pornoacteurs beschermen tegen soa’s, maar de stemming is erg gecontesteerd, zowel bij democraten als republikeinen. Velen zien het als een onnodige regel, omdat de acteurs nu al strenge medische testen ondergaan. De vraag is of de pornoindustrie Californië de rug zal toekeren als de maatregel ook effectief wordt goedgekeurd. Dat zou de staat wel eens veel belastinginkomsten kunnen kosten.