'Wij kunnen voor mirakels zorgen in Brussel'

Doe mij maar een koffie", zegt Karl-Heinz Pohl (39) wanneer hij brasserie L'Ultime Atome, op het Place St. Boniface in Elsene, binnenglipt. "Ik kom er hier dikwijls leveren, in pakken van 25 kilo: het is goeie." Het is zaterdagochtend, middag reeds voor sommigen, en buiten twijfelt het zwerk tussen brullen of bloeien. "Misschien kan deze documentaire iets teweeg brengen", zegt de Fin. "Ik hoop het echt."

Pohl oogt kwiek en spreekt gedreven. In Teutoons klinkend Engels, maar recht op doel af. "In het weekend kruipen alle Belgen op de fiets om te praten over ecologie, de hoge dieselprijs of de fucking files", zegt hij. "En daarna zetten ze Sporza op om te supporteren voor Philippe Gilbert. Maar als het om de levering van pakjes gaat, denkt iedereen maar aan één ding: de auto."

Samen met Karel Rowies bestiert Pohl al drie jaar Pedal Bxl, een vijf werknemers tellend koeriersbedrijf dat pakjes niet met de auto maar per fiets aflevert. Zeven jaar geleden opgestart in Barcelona, en sindsdien ook actief in Madrid en Brussel. Sander Vandenbroucke, freelance cameraman, maakte er een documentaire over: Brussels Express (zie kader, LDW). Met verrassende beelden, en een betoverende klankband.

Maar vooral: met een nijpende thematiek. "Ik ben eigenlijk vrij gefrustreerd", zegt Pohl. "Ik probeer al drie jaar lang het concept van fietskoeriers te promoten in Brussel, maar tot op de dag van vandaag hebben wij nog geen cent steun ontvangen. Not one penny. De privésector begint ons intussen goed te kennen, maar de publieke sector blijft hopeloos achter. Bijzonder jammer, want wij zouden de maatschappij echt een grote dienst kunnen bewijzen. Mirakels zelfs, daar ben ik van overtuigd. Als het in Denemarken, Nederland of Zwitserland kan, waarom dan hier niet? Maar ja, wat wil je, wij fietskoeriers hebben nu eenmaal geen lobby."

Bikers do it better

Lobby of niet, feit blijft: in Brussel ontsnappen fietskoeriers slechts stapvoets de dode hoek. En dat terwijl de hoofdstad steeds sneller dichtslibt. Veelgehoord excuus ter verklaring van die absurde splijtzwam: fietskoerierdiensten zijn te gevaarlijk. "Daar houdt de discussie voor mij op", zegt Pohl. "In drie jaar tijd hebben wij nog maar twee lichte ongevallen gehad. Ironisch genoeg twee keer in de Wetstraat, de eerste straat waar men een ruime fietsstrook heeft aangelegd. Telkens zonder erg, maar sindsdien hou ik in de Wetstraat mijn vingers toch dicht bij de remmen."

Geen angst voor de toekomst, echter, bij Pohl. Naast frustraties drijft hij veeleer op jolijt. Immers: "We hebben nog maar net een contract afgesloten met FedEx, een grote vis. Eindelijk, want ook al hebben we intussen honderden klanten, het blijven toch voornamelijk kleine bedrijfjes: architectenbureaus die hun plannen dringend bij het stadsbestuur moeten indienen, productiehuizen die zo snel mogelijk een harddisk naar de VRT willen brengen, dat soort dingen."

'Dringend', zegt hij. 'Zo snel mogelijk', ook. Helemaal in de lijn met de slagzin van Pedal Bxl: Bikers do it better. "Onze grootste troef is dat we altijd heel duidelijk de leveringstermijn kunnen voorspellen. Van het Noord- naar het Zuidstation bijvoorbeeld doe ik gemiddeld drie minuten. De Anspachlaan, dat is voor mij Express Highway: pam! Met de auto doe je er soms tien minuten over, maar soms ook anderhalf uur. Fietskoeriers zijn niet afhankelijk van ongevallen, en zijn dus erg betrouwbaar. En bovendien is het ook nog eens een groen alternatief."

Minder voorspelbaar dan Pohls levertijden: zijn dagindeling. "Ruwweg hebben wij twee manieren van werken. De eerste, die voor FedEx, is de voorspelbaarste. 's Ochtends rij ik met een bestelwagen naar het hoofdkantoor van FedEx Belgium, keer terug naar mijn depot aan de Madoutoren, stippel mijn route uit en vertrek. Maar wat je in de documentaire ziet, en wat ik eigenlijk het meest doe, is de Express-route. Klant belt, ik ga pakje ophalen en bezorg het zo snel mogelijk op het gewenste adres. Dat kan dus betekenen dat ik van Molenbeek naar Ukkel rij en meteen erna terug moet naar Anderlecht of Jette. Soms doe ik zo tot 180 kilometer op één dag."

Zesdaagse in USSR

Haast de lengte van een volbloed wielerwedstrijd dus, genre Brabantse Pijl. Op en neer, draaien en keren, remmen, schakelen en optrekken. Klinkt niet alleen als titanenwerk, is het ook. Getuige ook Brussels Express. Als vinnige vissen doorboren de fietskoeriers de vale oceaan van voortdurend voorbij zoevende auto's. "Maar", zo lacht Pohl, "mijn uithouding is dik in orde. Ik heb nog geen elektrische fiets nodig, wees gerust. Je kan me niet kraken."

Dat hij dan ook een lange geschiedenis met wielrennen heeft, verrast hij. "Eind jaren 80 was ik een tijd professioneel baanwielrenner. Ja, ik weet het: een vreemde keuze voor een Fin. Al mijn vrienden werden hockeyspeler of langlaufer, ik wou gewoon fietsen. Van het eerste moment dat mijn vader me op een zadel zette, was ik verliefd op de fiets. In de voormalige Sovjet-Unie heb ik een paar jaar goed meegedraaid, vooral in het zesdaagsecircuit. Ik reed wedstrijden in Georgië, Polen en Wit-Rusland."

Tot hij op een dag in Londen aanmeert, en er plots een pistefiets Pohls pad kruist. Op de openbare weg. 'Wat is dit', denkt hij. 'Die moet de weg kwijtgeraakt zijn'. Pohl: "Toen bleek dat die gast een fietskoerier was, was ik onmiddellijk verkocht. Ik hou van steden, ben heel sociaal en ben zot van fietsen: fietskoerier leek mij dus de perfecte job. Je moet er altijd je hoofd bij houden, en het is tegelijk ook extreem fysiek: een unieke combinatie. Als fietskoerier gaan er ook deuren open die je anders nooit zou weten staan."

Via Wenen en Berlijn strijkt Pohl in 2000 in Brussel neer. Hoofdstad van Europa, capital of chaos. "In mijn hoofd was België het walhalla van het wielrennen", zegt Pohl. "Eddy Merckx! De Ronde van Vlaanderen! Maar ik kwam hier toe en ik wist niet wat ik zag: behalve ikzelf reed niemand met de fiets. Echt ongelooflijk. In het begin hield ik zelfs een klein papiertje bij, en elke keer als ik een fietser zag zette ik een streep. Meer dan vijf per dag moest ik er nooit zetten. Deze hele stad is uitsluitend voor auto's gebouwd, dat zie je zo. De fietspaden: wat een wildernis! En iedereen vindt dubbelparkeren hier blijkbaar de normaalste zaak van de wereld. Driedubbel zelfs. Dat gebeurt om de vijftig meter! Je kan je niet inbeelden hoeveel tijd ik daarmee verlies."

Geen haat zonder liefde, echter. "Deze stad heeft zoveel te bieden. Rij van de Louizalaan naar Molenbeek, en de taal, de beleving en de huidskleur veranderen constant. Elke vijf minuten slaat de atmosfeer helemaal om. Het tempo van de fiets is ideaal om dat allemaal te ondergaan. Je voelt je toch een beetje king of the road als je al die automobilisten ziet vloeken achter het stuur en beseft dat jij binnen vijf minuten bent waar zij misschien pas een uur later zullen arriveren."

Niet sexy, wel efficiënt

Zoals Pedal Bxl zijn er in Brussel intussen een handvol bedrijfjes. Ook in andere steden, Antwerpen vooral, steken fietskoeriers voorzichtig de kop op. Gefocust op de uit New York overgewaaide fixed gear-rage, vooral. "Dat willen wij graag ontstijgen", zegt Pohl. "Je moet geen fietskoerier worden omdat het übercool is. Wij willen het introduceren als een respectvol beroep, niets als een roekeloze hype. Het moet niet sexy zijn, wel efficiënt."

Hij zegt het vastberaden. En voegt er meteen aan toe: "Enkel een grote massa kan iets veranderen." Zucht. "Wij werken momenteel met vijf koeriers. Maar als we zouden willen dan breiden we morgen uit naar 500. Bijna elke dag krijg ik e-mails van gemotiveerde jonge gasten.

Groter probleem dus dan de vraag: de vracht. "Het volume moet eerst opgekrikt worden", zegt Pohl. "En daarvoor is bij grote bedrijven dringend een mental shift nodig. In Madrid heeft Pedal net een contract getekend met Fnac. Die zitten met hun handen in het haar omdat iedereen zijn producten tegenwoordig online koopt, en ze de bestellingen niet tijdig bij de klant krijgen. Dan zijn fietskoeriers de ideale oplossing, eventueel zelfs in samenwerking met autokoeriers: zij de zware stukken, wij de kleine. Dat zouden veel meer mensen moeten beseffen. Tot dat gebeurt blijven fietskoeriers helaas een underground fenomeen. Maar geef ons werk, en wij doen het."

De trailer van Brussels Express is vanaf vandaag online te bekijken. www.brusselsexpressfilm.be

De première volgt op 10 mei in de Beursschouwburg. Toegang is gratis.

'BRUSSELS EXPRESS' - THE MAKING OF

"Ik wou al langer een documentaire over de fietsproblematiek en de files in Brussel maken", zegt Sander Vandenbroucke (29), free-

lance cameraman en momenteel bezig aan een reclamespotje voor sterrenchef Wout Bru en eerder ook maker van een 28 minuten durende videoclip voor gitarist Mathieu Vandekerckhove (Amen Ra), die ook de score van Brussels Express voor zijn rekening nam. "Maar het mocht niet te activistisch worden. Acties waarbij een groep fietsers luid bellend door de straten rijden, interesseerden mij niet. Het moest een klein maar positief verhaal worden. En daarom leken de fietskoeriers een ideaal onderwerp."

En of. Twintig minuten lang knalt de liefde voor fiets, koerierdienst en rock-'n-roll van het scherm. Frans, Nederlands dan wel Engels, de boodschap van Brussels Express is kraakhelder: het kan anders. Of beter: het moet anders.

"Als je naar de beelden kijkt valt het misschien niet zo op", zegt Vandenbroucke. "Maar de opnames waren echt wel hectisch. Van augustus tot oktober vorig jaar heb ik Karl-Heinz en zijn kompaan Karel enkele dagen gevolgd, vanachter op een moto, per fiets of gewoon van langs de kant van de baan. Net zoals in de Ronde van Frankrijk eigenlijk, met Karl-Heinz als koploper in de koers en ik erachter, maar dan in de drukte van Brussel."

Naast actiebeelden is de documentaire ook doorspekt met interviews. Onder meer Danny Smagghe(Touring) en Klaus Bondam (voormalig fietsburgemeester van Kopenhagen) komen aan het woord. Daarbij wordt kritiek niet gemeden. "Van alle autoritten is 70 procent korter dan 5 km", klinkt het bijvoorbeeld. "Net zoals in 2010 was Brussel ook in 2011 de meest dichtgeslibte stad van Europa. Of ook: "De laatste 10 jaar steeg het fietsgebruik in Brussel van 1 naar 4 procent."

Vandenbroucke: "Iedereen kent de problemen, en toch doet niemand er echt iets aan. Alleen al een deftig fietspad aanleggen dat over het grondgebied van verschillende gemeentes loopt, is blijkbaar bijna niet mogelijk. Dat is toch ongelooflijk? Hoe kan het bestaan dat het bestuur in steden als Kopenhagen het fietsen en de fietskoeriers keihard steunt, en dat er in het centrum van Brussel nauwelijks inspanningen gedaan worden? Brussel slibt steeds meer dicht, en tegelijkertijd zijn er ook steeds meer koeriers nodig. Dan kunnen de fietskoeriers volgens mij de oplossing bieden. Ik wil niet elke dag in de file zitten en als ik mijn deur opentrek hoef ik geen massa draaiende auto's te zien. Daartussen manoeuvreren dan halve fietsrobocops voorzien van alle mogelijke bescherming en aandachttrekkers. Stel je voor dat deze documentaire één procent onnodige mobilisten op de fiets kan krijgen! Door de koeriers te volgen wil ik aantonen dat fietsen in Brussel de moeite is en mensen motiveren om zelf iets te doen aan het fileleed waarin ze elke dag staan."