'Het waren toch maar twee pintjes?'

Op de voorbank van de donkergroene bestelwagen zitten drie beteuterde gezichten: moeder, een prille veertiger, en haar twee dochters. Ze komen net van de tennisclub, het was gezellig, en moeder heeft vijf Carlsbergs gedronken. Ze heeft de agenten verteld dat het er maar twee waren, maar het blaastoestel liegt niet: 0,5 promille, drie uur rijbewijs kwijt, en 150 euro boete.

"Normaal doe ik dat nooit", zegt de vrouw, met een van spijt verwrongen gezicht. "Ik heb er ook wel aan gedacht, toen ik mijn vijfde bestelde. Maar ik heb nog nooit controle gehad, en ik dacht: ik ga nu ook wel chance hebben. Niet dus."

Ze betaalt de boete met tegenzin, en wacht op haar echtgenoot, die haar moet komen ophalen. Wat een domper op haar vrijdagavond. Het is ijskoud, de kinderen zijn moe, ze wil naar huis. "Vijf Carlsbergs, al meer dan anderhalf uur geleden", zucht ze. "Ik ben toch niet dronken? Ik kan nog perfect rijden."

Haar excuses zullen velen bekend in de oren klinken. Ondanks twintig jaar Bob-campagnes en ondanks de aangekondigde controles in december en januari kruipen nog altijd veel Belgen achter het stuur met een glaasje op. Vorig jaar blies ruim 5 procent van de gecontroleerde bestuurders positief. Voor dit jaar zijn er nog geen cijfers, maar enkele recente berichten beloven niet veel goeds.

Zo moest de politie van Tongeren vorige week zaterdag 15 procent van de bestuurders aan de kant zetten, in Kortrijk was dat zelfs 18 procent. "Het is nog te vroeg voor definitieve cijfers", zegt Curd Vanneste, assistent-directeur Verkeer en Mobiliteit van de politie in Kortrijk. "Maar ik vrees dat we hoger zullen uitkomen dan vorig jaar."

Het doet je afvragen: is het effect van de Bob-campagnes uitgewerkt? Zijn er te weinig controles, vooral 's nachts en in het weekend? Of zet de norm van 0,5 promille aan tot zelfoverschatting, en net dat ene pintje te veel? We besluiten het de overtreders en hun controleurs zelf te vragen. We gaan mee op alcoholcontrole in de zone Kortrijk-Kuurne-Lendelede, beter bekend als de 'politiezone VLAS'.

Vrijdagavond 21.30 uur

Afspraak om 21.30 uur, aan de kerk van het gehucht Sint-Katharina, in de volksmond bekend als 'Sente'. Geen grote gewestweg, maar een lokale verbinding tussen Kuurne en Lendelede, waar je niet meteen een alcoholcontrole zou verwachten. De zes agenten hebben zich opgesteld op een halfverlichte parking, onder de kerktoren. Je ziet hen amper staan.

"De tijd van de grote controles is voorbij", zegt Bjorn Bouckaert, diensthoofd van de verkeerspolitie. "De mensen zien zo'n fuik met kegeltjes en blauwe zwaailichten van ver staan, en maken rechtsomkeer. Bovendien moeten we ons snel kunnen verplaatsen, nu iedereen mekaar tipt op Facebook en via de gsm. We werken nu vooral met kleine ploegen, van zes of acht man."

De kleine blitzcontroles hebben effect. Een bestuurder vertelt dat hij speciaal is omgereden na een telefoontje van een vriend, om nu tot zijn verbazing te merken dat de alcoholcontrole een half uur later al verplaatst is. Het verklaart voor een deel ook de hogere cijfers: door de gerichte en bewegende controles is de pakkans natuurlijk groter.

Maar een kleine team heeft ook nadelen. Om 20.50 uur wordt een bestuurder tegengehouden met de joint praktisch nog in de mond. Twee agenten nemen hem mee voor een bloedonderzoek door de dokter. Maar als even later nog een bestuurder bloedonderzoek moet ondergaan, schieten er maar twee agenten meer over. Dat is niet veilig; de twee lassen noodgedwongen een pauze in.

22.20 uur

Pas om 22.20 uur wordt de alcoholcontrole heropgestart. Het bloedonderzoek en het papierwerk hebben anderhalf uur geduurd, een tijdspanne waarin de agenten makkelijk dertig auto's hadden kunnen controleren. En er is meer tijdverlies. Zo heeft elke bestuurder het recht om voor het blazen een kwartier te wachten. Maar ook voor de agenten betekent dat telkens een kwartier nietsdoen.

"Het heeft geen zin om meerdere mensen tegelijk te laten wachten", zegt diensthoofd Bouckaert. "Want als één van hen positief blaast, moet je de bestuurder verhoren en allerlei documenten invullen. Dat duurt snel twintig minuten, waarin je de anderen niet kunt laten blazen. Zo verlies je veel tijd, maar het kan niet korter. We moeten aan de wettelijke vereisten voldoen."

23.40 uur

23.40 uur, een nieuwe locatie, op een invalsweg naar Kortrijk. De 25-jarige bestuurder van een zwarte monovolume heeft een kwartier wachttijd gevraagd. Hij heeft op café twee Omers gedronken, blond bier met een alcoholpercentage van 8 procent, en beseft nu dat hij in de gevarenzone zit. "Ik hou nochtans altijd rekening met controles", zegt hij. "Daarom heb ik er ook maar twee gedronken."

Een kwartier later blaast hij net boven de 0,8 promille: zes uur rijbewijs kwijt en een proces-verbaal, dat wordt een dure grap. De jongeman kan zich wel voor het hoofd slaan. Zijn vrouw, naast hem op de passagierszetel, heeft vanavond geen druppel alcohol aangeraakt. Maar ja, met de 'grote auto' is hij gewoonlijk chauffeur. Niet aan gedacht dat hij na twee Omers al een Bob moest inschakelen.

Het roept de vraag op of een bovengrens van 0,2 promille, zoals Vlaams minister van Mobiliteit Hilde Crevits (CD&V) vorige week lanceerde, niet beter zou zijn. "Voor ons zou het niet makkelijker zijn, maar voor de mensen wel", denkt agent Bouckaert. "Voor veel mensen is het nu niet duidelijk of ze één of twee pintjes mogen drinken, of misschien zelfs drie."

"Qua sensibilisering is het duidelijker", zegt ook Karin Genoe, woordvoerster van het Belgisch Instituut voor Verkeersveiligheid (BIVV). "Maar voor de handhaving wordt het moeilijker. Als je alle bestuurders met 0,3 en 0,4 promille moet bestraffen en opvolgen, riskeer je minder tijd te hebben voor zware drinkers. Met 0,2 promille krijg je dus niet noodzakelijk het beste resultaat."

Tussentijdse conclusie: een hogere pakkans is moeilijk door de tijdrovende procedures tijdens de alcoholcontroles, en de strengere norm van 0,2 promille heeft voor- en nadelen. Daarmee blijven alleen nog de campagnes over, maar op de Bob-campagne lijkt enige sleet te zitten. Vooral onder 40-plussers, de meest problematische groep bij alcoholcontroles, is er sprake van gewenning.

"De boodschap dat alcohol achter het stuur gevaarlijk is, is nu bij de meeste mensen wel doorgedrongen", zegt Kris Brijs, verkeerspsycholoog van het Instituut voor Mobiliteit van de Universiteit van Hasselt. "Maar in concrete situaties, zoals op een feestje of onder vrienden, laten mensen zich nog steeds verleiden. Nieuwe campagnes moeten daar meer aandacht aan besteden."

"De vernieuwde Bob-campagne speelt daar al op in: het gaat over de voorbereiding, over afspraken maken met je vrienden, en over 'nee' durven zeggen. Maar misschien moet dat de komende jaren nog meer op de voorgrond komen."

In politiezone VLAS laten ze zich niet ontmoedigen. Ze controleren de jongste jaren meer dan ooit, vooral op vrijdag- en zaterdagavond, en op onverwachte locaties. "Maar ik doe al alcoholcontroles sinds 1992, en ik heb nog nooit een controle meegemaakt waarop er niemand positief blies", zegt assistent-directeur Curd Vanneste. "Dé wonderoplossing bestaat niet."

0.30 uur

De controle in Kortrijk loopt naar zijn einde, als er nog een 29-jarige yup in een zilvergrijze break wordt tegengehouden. Met iets te veel schwung rijdt hij de parking op, meestal een teken - zo zegt een van de agenten - dat de bestuurder niet geheel nuchter is.

De jonge bestuurder vraagt een kwartier wachttijd, al maakt hij zich weinig zorgen. Hij heeft vier pintjes achter de kiezen, maar hij heeft uitgebreid gegeten en is het bovendien om veel gewend te drinken. Hij kruipt regelmatig achter het stuur met tien pinten op, zegt hij, buiten gehoorsafstand van de agenten. Hij vindt dat hij dan nog prima kan rijden.

Na een kwartier wachttijd - waarin hij al zijn vrienden en familieleden belt om de locatie van de controle door te geven - blaast hij inderdaad negatief. Gewenning loont, in dit geval. Gezwind rijdt hij de parking af, maar vijf minuten later komt hij al terug aangereden. "Hé, waarom heb ik geen Bob-sleutelhanger gekregen?"