Ceci n’est pas un tsunami

Bovenstaande, vandaag bijna griezelig actuele houtsnede uit de vroege negentiende eeuw moet zowat het bekendste Japanse kunstwerk zijn. Het werk is van de hand van Katsushika Hokusai (1760-1849), geldt als een hoogtepunt van de traditionele Japanse houdsnedekunst (‘ukiyo-e’) en heeft als titel De Grote Golf (van Kanagawa). Maar of het een artistieke weergave van een Japanse tsunami is?

Door de grootte van de golf ontstaat zeker die indruk. Een vergelijking met de afmetingen van de roeiers en hun bootjes leert dat de golf die Hokusai afbeeldde ongeveer tien meter hoog moet zijn, ongeveer dezelfde hoogte dus als de verwoestende tsunami die Japan eind vorige week teisterde. Bovendien was Hokusai meer dan waarschijnlijk vertrouwd met het fenomeen. Een tsunami op het zuidelijke Japanse eiland Kyushu kostte in 1792 het leven aan naar schatting 15.000 zielen.

Recent wetenschappelijk onderzoek, onder meer naar de aard van de golf, heeft ondertussen blootgelegd dat het wellicht om een ‘ordinaire’ storm gaat. Dat neemt natuurlijk niet weg dat Hokusai met dit werk de verpletterende kracht van de zee zeer treffend in beeld heeft gebracht. Om die kracht van het water nog extra te benadrukken figureert helemaal op de achtergrond de heilige berg Fuji, met zijn 3776 meter de hoogste top van Japan, maar op deze houtsnede slechts een detail.

De Grote Golf inspireerde de afgelopen 180 jaar talloze internationale kunstenaars en cartoonisten. Het werk diende ook heel duidelijk als basis voor het logo van Quiksilver, een bekend merk van (vooral) surfkledij.