Yasuko Nakamura, Dexia en het derde blok

We zien het in gruwelijke rechtszaken, we zien het in de financiële probleemdossiers: begrippen als verantwoordelijkheid, aansprakelijkheid en schuld laten het in extreme situaties afweten. Vaklui die met recht hun brood verdienen, steigeren allicht bij deze bedenking en misschien is het wel smaad aan de magistratuur. Maar soms overstijgt menselijk onheil elke rechtsorde en worden oordelen en veroordelingen toch overwegend emoties en willekeur. Wie is er schuldig aan de financiële crisis? Aan de euro, deze - volgens een Duits commentator - 'helse machine die niemand nog kan stoppen'? En concreter, mochten de bestuurders van Dexia deze week kwijting krijgen voor hun beheer in 2011?

Nee - vet uitroepteken - is het evidente antwoord, dat ons rechtsgevoel streelt en waar advocaten handenwrijvend op wachten. Consequenties heeft zo'n weigering van decharge echter nauwelijks, tenzij je voor een rechtbank na jarenlange procedures zou kunnen aantonen dat bestuurders inderdaad hun mandaat strafbaar invulden. Niet eens strafrechtelijk strafbaar daarom, maar voldoende fout om de verzekering te activeren waarmee bestuurders hun burgerrechtelijke aansprakelijkheid indekken. Dit probleem zal nog jaren aan de orde zijn bij Fortis, waar de oud-bestuurders zelf (onder flinke druk) recentelijk instemden met het opschorten van de verjaringstermijnen voor hun aansprakelijkheid. Voor Dexia rijst het probleem niet meer, daar alle bestuurders van de algemene vergadering kwijting kregen. Dat wekt verontwaardiging op, want wie een miljardencatastrofe op zijn kerfstok heeft, verdient toch ten minste enkele jaren slapeloze nachten.

Opluchting

Met de kwijting moet de opluchting wel groot zijn bij de bestuurders die de Gemeentelijke Holding en de ACW-holding Arco bij Dexia vertegenwoordigden. Wat over hun rol als bestuurders in het verslag staat van de parlementaire commissie, is zonder meer bezwarend. Op vijftien plaatsen wordt aangegeven dat zij, vooral in 2011, herhaaldelijk voorrang gaven aan het streven naar rendabiliteit (dividenden) boven de voorzichtigheid, ja boven het voortbestaan van de vennootschap. Een citaat: "Dat dit duidelijke en acute alarmsignaal in de wind wordt geslagen, is onaanvaardbaar. Degenen die opdracht gaven om het afstoten van staatsschuldpapier af te remmen, zijn voor een deel mee verantwoordelijk voor de ontmanteling (van Dexia)."

Of nog: "Het ziet er naar uit dat de instelling van bepaalde bestuurders de overlevingskansen van Dexia kan hebben geschaad. In dit verband kan men zich vooral afvragen in welke mate die bestuurders zich al dan niet bewust waren van het risico waaraan Dexia zich blootstelde, toen de groep er de voorkeur aan gaf alles op het toekomstige dividend te zetten, in plaats van op de bespoedigde inperking van de perimeter van de groep, die diens redding kon betekenen."

Afgaande op datzelfde verslag verdiende het duo Dehaene-Mariani misschien wel een kwijting. "Tegen het advies van tal van actoren in (Europese Commissie, operationele beheerders, leden van de raad van bestuur) heeft het management systematisch geprobeerd te anticiperen op de ontwikkelingen op de financiële markten. Het legde daarbij een grote scherpzinnigheid en een zekere vooruitziendheid aan de dag."

Ook het CBFA (nu FSMA), dat zijn controlebevoegdheid intussen aan de Nationale Bank moest afstaan, komt goed uit het verslag. "Nog meer controles en verbeteringen aan de bestaande controle zijn altijd mogelijk, maar zouden in dit geval waarschijnlijk geen belangrijk verschil hebben gemaakt. De fundamentele oorzaken van het probleem lagen in het verleden (de ongebreidelde groei van de onevenwichtige balansstructuur) en externe factoren (de crisis van de staatsschulden)."

Maar dit en vele andere interessante bevindingen van ons parlement kregen nauwelijks aandacht. In de bijziende media was het hoofdthema dat men geen 'schuldigen' had mogen zoeken. Dat kwam de potentiële schuldigen trouwens goed uit. Als het verslag toch niet diep genoeg groef, waarom het dan niet meteen begraven? Wat gebeurde. Zoveel politieke onvolwassenheid is echt jammer, want anders hadden we uit het Dexiadebacle ook nog lessen kunnen trekken over het functioneren de EU of van de ratingbureaus. Nu weet geen Belg dat zijn parlement tot de schokkende conclusie kwam dat Yasuko Nakamura van Moody's de doodsteek gaf aan het zieltogende Dexia en hierbij "incompetentie, kwaadwilligheid en je-m'en-foutisme" aan de dag legde.

De schuldvraag blijft dus cafépraat, hooguit politieke grondstof. Prima, dan kunnen we enkele - zeker niet alle! - competente beschuldigden mobiliseren om te redden wat er te redden valt. Deze krant publiceerde donderdag een chain gang van foute bankiers en financiers die alweer aan de slag zijn. En als Di Rupo stopt met treuzelen, krijgt Karel De Boeck, ex-Fortis, weldra de taak dit land te behoeden voor een extra welvaartsdreun van pakweg 60 miljard euro.

Titanentaak

De competente en integere De Boeck staat voor een titanenwerk. Lees het pas verschenen boek van Bernhard Ardaen, een bankier met een klein aandeel in wat misliep. Tijdbom Dexia heet zijn boek, en die titel is geen hyperbool. Ardaen is een intimus van Arco en droeg de jongste drie jaar zelf, in de grootste discretie, interessante uitwegen aan. Hij beheerst de materie.

Waar is het fout beginnen lopen? Bij de centrale banken: "Tot in de zomer van 2007 hadden Amerikaanse lage rentetarieven de aardbol overspoeld met goedkoop geld. Al dat kapitaal op zoek naar rendement had het risicogevoel van de financiële wereld helemaal vernietigd." Bij de ratingbureaus: "Toen de exponentiële groei van de financiële sector begon te stokken, staken ze zelf de lont aan die de banken deed ontploffen. Ze verlaagden immers de kredietwaardigheidsscore van 1.900 miljard dollar aan activa." Zonder veel gezond verstand speelde Dexia mee met een kredietrisico "van 1.000 miljard, als we het balanstotaal van het Amerikaanse FSA meetellen, wat Dexia officieel nooit deed". Voor wie niet meteen met dit soort bedragen goochelt, we hebben het over drie keer wat alle Belgen in één jaar bij elkaar werken.

Ardaen schetst in zijn boek terecht de "bom onder België" in apocalyptische termen. In het allerergste geval - als we echt verder blijven knoeien en treuzelen - stijgt de Belgische staatsschuld door Dexia tot voorbij de 500 miljard. "Dan zijn Griekse scenario's ook voor België niet ondenkbaar meer." En verder: "Het verschil in uitkomst tussen een goed en een slecht beheer van de Dexia Holding is dus zonder meer cruciaal voor de Belgische staat in al zijn geledingen."

Vooral als ook rekening wordt gehouden met een "zwart gat" in de boekhouding van Dexia. Het gaat om een onbekend bedrag en risico waarover "de jongste jaren geen details meer werden gerapporteerd" en waarover de Fransen niets willen zeggen "omdat ze niet als landverrader willen gebrandmerkt worden". Vraag aan premier Di Rupo: hoe groot is het zwarte gat, het 'derde blok' (Ardaen, pag. 184) van de Dexia Holding? En geachte premier, als u het bij God ook niet weet, stel dan eindelijk een landgenoot aan die het hele risico blootlegt.

Paul Huybrechts is publicist en voorzitter van de Vlaamse Federatie van Beleggers (VFB). Hij schrijft dit in eigen naam.